Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

ilia risu O

  • 1 contendo

    con-tendo, tendī, tentum, ere
    1) натягивать (arcum V etc.); спускать ( sagittam nervo Sil); метать ( procul hastam V); стягивать ( vincla V)
    4) метить, целиться, тж. запускать ( telum aērias in auras V)
    5) протянуть, перекинуть ( pontem Hellesponto Enn)
    6)
    б) напрягать (summas vires Lcr; nervos Vr)
    7) сравнивать, сопоставлять (causas, quae inter se conflīgunt C; vetĕra et praesentia T; aliquem alicui, aliquid alicui rei H, Aus)
    8) напрячься, поднатужиться, направлять все свои усилия ( hunc locum oppugnare Cs)
    c. debet quam maxime possit, ut vincat C — он должен приложить величайшие усилия, чтобы победить
    c. animum in curas Oзаботиться
    9) спорить, соперничать, бороться, сражаться (cum aliquo, contra или adversus aliquem; тж. alicui и inter se)
    c. bello cum aliquo V — начать войну с кем-л.
    de aliquā re c. C, Q etc. — спорить о чём-л. (бороться за что-л.)
    summā ambitione contendi ab aliquo C — с величайшим упорством быть выпрашиваемым у кого-л.
    Domitianus omni ope contendit, ut ipse mitteretur Su — Домициан всячески настаивал на том, чтобы (против аланов) послали его самого
    11) утверждать, уверять, настаивать, твёрдо заявлять
    Themistocles apud ephoros contendit falsa his esse delata Nep — Фемистокл решительно заявил эфорам, что им доложили неверные сведения

    Латинско-русский словарь > contendo

  • 2 contendo

    con-tendo, tendī, tentum, ere, anspannen, I) eig.: a) übh.: muscipula, aufstellen, Lucil. fr.: tenacia vincla, Verg.: arcum, spannen, Verg. u.a.: ballistas lapidum et reliqua tormenta telorum c. atque adducere vehementer, Cic. – c. oculos, Comic. inc. fr.: sua perpetuo c. ilia risu, ausdehnen, Ov.: u. so membrum in diversa (nach verschiedenen Richtungen hin), Cels. – b) prägn.: α) ein Saiten-instrument anspannend stimmen, ut in fidibus plurimis si nulla earum ita contenta nervis sit, ut concentum servare possit, omnes aeque incontentae sint, sic etc., Cic. de fin. 4, 75. – β) ein Geschoß mit straff angezogenem Bogen od. Arme auf den Gegner hinrichten, zielen, arcu contenta parato tela tenens, Verg.: contenta tela (Ggstz. languida), Lucan.: sagittas c. nervo, Sil.: nervo equino c. telum, Verg. – aërias telum (Pfeil) c. in auras, Verg.: Mago (auf M.) procul infensam c. hastam, Verg. – γ) eine Brücke schlagen, Hellesponto pontem in alto, Enn. ann. 371.

    II) übtr.: A) im allg.: seine körperl. od. geistigen Kräfte od. sich anspannen, d.i. anstrengen 1) die Körperkräfte, a) übh.: α) tr.: c. summas vires de palma (um den (Siegespreis, v. Rosse), Lucr.: c. se (v. den Augen), Lucr. – β) intr. contendere = sich anstrengen, seine Kräfte aufbieten, gew. m. Abl. (mit), voce, Cels.: lateribus aut clamore, Cic.: multis funibus, Caes.: vi, Gewalt anwenden, es (den Übergang) erzwingen, Caes.: u. m. allg. Acc., quantum coniti animo potes, quantum labore contendere, si discendi labor (eine körperliche Anstrengung) est potius, quam voluptas, tantum fac ut efficias, Cic. – mit folg. ut u. Konj., qui stadium currit, eniti et contendere debet quam maxime possit, ut vincat, Cic.: quantum potero voce contendam, ut populus hoc Romanus exaudiat, Cic.: remis contendit, ut eam partem insulae caperet, quā etc., Caes. – m. folg. Infin., fugā salutem petere contenderunt, Caes.: hunc (locum) duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes.: vide ne, dum ad cacumen pervenire contendis, cum ipsis ramis, quos comprehenderis, decĭdas, Curt.

    b) sich anstrengen, einen Weg, Marsch wohin auszuführen, m. allg. Acc. der Wegstrecke, nocte unā tantum itineris, Cic. Rosc. Am. 97: tandem, si operae est, contendite viam, macht euch auf den Weg, Symm. ep. 1, 8 in. – m. Acc. der Tätigkeit, rectā plateā c. cursum huc suom, Plaut. cist. 534. – m. Ang. des Ziels der Tätigkeit im Infin., sich beeilen, Bibracte ire contendit, Caes.: in Britanniam proficisci contendit, Caes.: proxima litora cursu contendunt petere, Verg.: iter a Vibone Brundisium terrā (zu L.) petere contendi, Cic. – m. Ang. des Ortszieles wohin? durch Advv., od. durch Praepp., od. durch bl. Acc. loc., wohin schleunigst aufbrechen, -reisen, -mar schieren, -rücken (vorrücken), wohin eilen, quo contenderat, pervenit, Nep.: u. (im Bilde) si potuissemus, quo contendimus, pervenire, Cic.: huc magno cursu contenderunt, Caes.: in Italiam magnis itineribus, Caes.: ad Rhenum finesque Germanorum, Caes.: inde ad Amanum, Cic.: ad hostes, ad hostium castra, Caes.: per Armeniam in hostes, Aur. Vict.: per fines Haeduorum in Lingones, Caes.: Lacedaemonem, Nep.: equo admisso Teanum, Val. Max.: Tarentum ad Heraclidem Ponticum, Varr. fr.: domum, Caes.

    2) die Geisteskräfte usw. anstrengen, a) übh.: α) tr.: quo se contendit dira lubido, Lucr.: c. animum tales in curas, Ov. – m. in u. Abl., onus dignum, in quo omnes nervos aetatis industriaeque meae contenderem, Cic. – mit folg. ut od. ne u. Konj., contendit omnes nervos Chrysippus, ut persuadeat etc., Cic.: ut omnes tuos nervos in eo contendas, ne quid mihi ad hanc provinciam... temporis prorogetur, Cic. – β) intr. contendere, sich anstrengen, Anstrengungen machen, seine Kräfte aufbieten, etw. erstreben, auf etw. hinarbeiten, nach etw. ringen, absol., et illos quidem contendere, eniti; hos quiescere, remitti, Plin. ep.: c. dolis et fallaciis (Ggstz. verā viā niti), Sall. – m. allg. Acc., id sibi contendendum... existimabat, Caes.: quod plurimis locis perorationes nostrae voluisse nos atque animo contendisse declarant, Cic.: tantum contendere in re publica, quantum probare civibus tuis possis, Cic.: eadem c. (gleiche Anstr. machen) in tribunatu, Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj., seine Kräfte aufbieten, dahin streben, darauf hinarbeiten, ob eam causam contendi, ut plura dicerem, Cic.: contende quaeso atque elabora, non modo ut... sed etiam ut etc., Cic.: cupidissime c., ut etc., Cic.: contendebat, ne a rebus gestis eius decederet, Iustin. – durch Infin., omnibus precibus petere contendit, ut etc., Caes. – m. ad u. Akk., losstreben auf usw., eifrig streben, -ringen nach usw., ad salutem, Caes.: ad victoriam, Auct. b. Hisp.: maximis laboribus et periculis ad summam laudem gloriamque, Cic.: ad ultimum animo, Cic.: ad ea rectis studiis, Cic.

    b) sich anstrengen, etw. zu erlangen, auf etw. bestehen, auf etw. dringen, etwas dringend verlangen, dringend um etw. anliegen, α) absol.: a quo facile, si contenderis, impetrare possis, ut etc., Q. Cic.: cum illi pertinaciter contenderent (darauf bestanden), Suet. – β) mit Acc.: c. honores, Varr. fr.: neque ego nunc hoc contendo...; sed te illud admoneo, ut etc., Cic. – hoc a te ita contendo, ut in eo fortunas meas positas putem, ich dringe in dieser Beziehung so ernstlich in dich, weil ich glaube, daß usw., Cic.: non erat causa, cur hoc tempore aliquid a te contenderem, Cic.: nihil ab ipso invito contendere, Cic. – propter magnitudinem potestatis hic magistratus a populo summā ambitione contenditur etc., Cic. – γ) mit de u. Abl.: ab alqo valde de reditu in gratiam, Cic.: a magistris de proferendo die, Cic.: unum instare de indutiis vehementissimeque contendere, Caes. – δ) m. folg. ut od. ne u. Konj., m. vorhergeh. allg. Acc. Pron. u. ohne diesen: non minus se id contendere et laborare, ne ea, quae dixissent, enuntiarentur, quam uti ea, quae vellent, impetrarent, Caes.: contendunt, ut ipsis summa imperii tradatur, Caes.: gratiā contendimus et rogando, ut istis te molestiis laxes, Luccei. in Cic. ep.: contendit a Pythio ut venderet, dringt in P., Cic.: vehementer ab alqo c., ut etc., Cic.: plurimis verbis ab alqo c., ut etc., Cic.: omni studio ab aliquo c., ut etc., Cic.: ab alqo petere et summe c., ut etc., Cic.: omni opere c., ut etc., Suet.: a militibus c., ne etc., Caes.: magno opere, ne etc., Suet. – ε) mit folg. Infin. nach vorhergeh. allg. Acc. Pron.: neque ego nunc hoc contendo, quod fortasse... iam in nostra aetate difficile est, mutare animum, sed etc., Cic. ad Q. fr. 1, 1, 13. § 38. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin.: qui a Caesare dimittendos (esse) exercitus contendebant, Vell. 2, 48, 1.

    c) sich anstrengen, eine Behauptung durchzusetzen, auf etw. bestehen, etw. fest behaupten, fest versichern, fest erklären, m. folg. Acc. u. Infin., bei vorhergeh. allg. Acc. u. ohne diesen, sic ego hoc contendo, me tibi ipsi adversario cuiuscumque tribus rationem poposceris redditurum, Cic.: vociferarer et quantum maxime possem contenderem... totius testimonii fictam audaciam manifesto comprehensam atque oppressam esse, Cic.: contendentes numquam eam urbem fuisse ex Triphylia, Liv.: cum M. Cato moriendum ante, quam ullam condicionem civis accipiendam rei publicae contenderet, Vell.: ausim contendere nullum te melius, aeque bene vix unum aut alterum collocasse, Plin. ep. – m. apud u. Akk., apud eos contendit falsa esse delata, Nep. Them. 7, 2. – m. pro u. Abl., illud alterum pro me maioribusque meis contendere ausim, nihil nos, quod incommodum plebi esset, scientes fecisse, Liv. 6, 40, 5. – in der Parenthese ganz absol., ut Asclepiades contendit, Cels. 1. praef. p. 3, 28 D.

    3) (als v. intr.) sich ausdehnen, sich erstrecken, von Ortl. usw., haec patulum vallis contendit in orbem, Calp. ecl. 7, 30 (al. concedit): Cappadocum gens usque ad Cyrresticam eius regionem parte suā, quae vocatur Cataonia, contendit, Plin. 6, 24.

    B) insbes., einem andern gegenüber sich anstrengen, 1) intr. od. mit allg. Acc. = als Gegner sich jmdm. gegenüber anstrengen obzusiegen, mit jmd. sich messen, sich in einen Streit (Wettstreit) einlassen, anbinden, streiten (sich herumstreiten), kämpfen, gegen jmd. od. etw. ankämpfen, bei Ang. womit? mit Abl.; bei Ang. mit wem? m. cum u. Abl., od. m. inter u. Akk., od. poet. m. bl. Dat.; bei Ang.gegen wen? mit contra od. adversus u. Akk.; bei Ang. wofür? m. pro u. Abl.; bei Ang. worüber? m. de u. Abl.; bei Ang. weswegen? m. propter u. Akk., a) v. eig. Kampfe, inimicā mente, Nep.: magis virtute quam dolo, Caes.: proelio, Caes. – cum barbaro, Nep.: cum victore, Hor. u. Caes., v. Gladiator, Plin. ep.: proelio uno cum Latino Volscoque, Liv.: parvulis proeliis cum nostris, Caes.: semel atque iterum armis cum alqo, Caes.: summis copiis cum alqo, Caes.: cum magnis legionibus parvā manu, Sall.: cum Sequanis bello, Caes.: u. (unpers.) proelio equestri inter duas acies contendebatur, Caes. – c. contra alcis copias, Auct. b. Afr.: contra Paridem, Verg.: contra populum Rom. armis, Caes.: contra saevum monstrum, Catull. – se didicisse adversus vires hostium, non adversus calamitates contendere, Iustin. – c. pro vitulis contra leones (v. Stieren), Cic. – c. de regno aequo Marte, Curt. – b) v. Wettkampfe im Ringen, Laufen usw., quoad stans complecti posset atque contendere, Nep. – inter coaequales c. aut equo aut cursu aut viribus, Iustin. – c. rapido cursu, Verg.: cum alqo c. pedibus, Ov. – poet. m. Dat. (s. Passerat. Prop. 1, 7, 3), quid enim contendat hirundo cygnis? Lucr.: c. Homero, Prop.: c. Latio, Claud. – c) v. polit. Wettkampf, Kampf, c. cum alqo od. inter se de principatu, Nep. u. Caes.: cum alqo de honore regni, Nep.: de potentatu inter se multos annos, Caes.: gratiā cum libenter pro homine sibi coniunctissimo, tum acriter contra factionem et potentiam paucorum, Hirt. b. G. – d) v. Kampfe mit Worten usw., sich messen, sich streiten, sich herumstreiten, rechten, es durchzusetzen suchen, cum Libone de mittendis legatis contendisse, Caes.: quodsi duriorem te eius miserae et afflictae fortunae praebes, non contendam ego adversus te, Anton. in Cic. ep.: m. allg. Acc. zur Ang. worüber? nec cum Appio, transactā re, quod contenderent (worüber sie Streit anfangen konnten) fuit, Liv. – bes. gerichtlich, c. inimicissime atque infestissime, Cic.: vulgari et pervagatā declamatione, Cic.: u. (unpers.) si contra verbis et litteris et, ut dici solet, summo iure contenditur, Cic. – c. cum alqo iurgio, Cic.: cum alqo interdicto, Cic.: cum alqo sacramento, s. sacrāmentum. – translatio non habet quaestionem, de qua contendit orator, sed propter quam contendit, Quint. – c. de bonis alcis, Val. Max.: u. (unpers.) de his lite contenditur, Quint. – cum improbissimis heredibus de paternis bonis c. apud centum viros, Val. Max. – m. allg. Acc. zur Ang. worin? tamenne vereris, ut possis haec contra Hortensium contendere? dich auch darin mit H. messen? Cic. Quinct. 78. – e) v. Wetteifer im Bieten, wetteifern, um die Wette bieten, is liceri non destitit; illi, quoad videbatur ferri aliquo modo posse, contenderunt, Cic. Verr. 3, 99. – f) von jedem Sich-Messen mit phys. od. geistigen Kräften, neque inter se contendant viribus (animae), Lucr.: c. contra vim gravitatemque morbi, Cic.: patĕre igitur rationem meam cum tua ratione contendere (sich messen), Cic.: quis enim erat qui non videret humilitatem cum dignitate et amplitudine contendere? Cic. – m. allg. Acc., sic enim est faciendum, ut contra universam naturam nihil contendamus, in keiner Sache ankämpfen, Cic.

    2) zwei Dinge miteinander od. eine Sache mit einer andern zur Vergleichung sich messen lassen, vergleichen, ipsas causas, quae inter se confligunt, Cic.: leges, Cic.: vetera et praesentia, Tac. – m. cum u. Abl., quicquid tu contra dixeris, id cum defensione nostra contendito; ita facillime causa Sex. Roscii cum tua conferetur, Cic.: vitam suam Atticam cum istac rusticana, Caecil. com. fr.: annales nostros cum scriptura eorum, qui etc., Tac. – mit ad (an, gegen) u. Akk., vim suam ad maiestatem viri, Acc. tr. 648. – poet. m. bl. Dat. (wem? = mit), Aquinatem fucum Sidonio ostro, Hor.: se Frontoni, Auson.

    lateinisch-deutsches > contendo

  • 3 dissolvo

    dis-solvo, solvī, solūtum, ere, I) auflösen, was gebunden od. zusammengefügt war, A) eig.: 1) im allg.: scopas, clipeum, Cic.: arborum radices (v. der Fischotter), Varro LL.: navem, in seinen Fugen auflösen, Phaedr., u. Passiv dissolvi (v. Schiffe), auseinander gehen, Ov.: frigus, lindern, Hor.: dissolutis membris (da ihr die Gl. ausgerenkt waren) insistere nequibat, Tac.: diss. monumenta, auseinander sprengen (v. dazwischen gewachsenen Bäumen), Sen.: poet., pinus lamnā, zersägen, Val. Flacc. – ilia risu, zersprengen, Petron. – 2) insbes.: a) zu einer Flüssigkeit auflösen, schmelzen, flüssig machen, aes, Lucr.: resinam oleo, Plin.: fel aquā dissolutum, Plin. – stomachum, den Durchfall erregen, Plin. – b) einen Krankheitsstoff auflösen, = zerteilen, durch Zerteilen vertreiben, inflationes, dolorem capitis, Plin. – B) übtr.: 1) im allg., auflösen, trennen, aufheben, abstellen, kassieren, vernichten (Ggstz. conglutinare), societatem, amicitiam, Cic.: disciplinam severitatemque, Auct. b. Alex.: leges, interdictum, Cic.: regiam potestatem, Nep.: imperium (die konsulare Gewalt), Liv. – 2) insbes.: a) als rhet. t. t., Verse, Perioden usw. auflösen, zerlegen, ohne periodische Verbindung lassen, versum, Hor.: orationem, Cic.: argumenta, Quint.: bene structam collocationem permutatione verborum, Cic. – b) (wie διαλύω) = eine Frage usw. lösen, captiosas interrogationes, Cic.: propositas quaestiones, Spart.: si non poterit ratio dissolvere causam, cur etc., Lucr.: zetema (eine Aufgabe) dissolvere, Corp. inscr. Lat. 4, 1878. – c) eine Behauptung usw. widerlegen, entkräften, zunichte machen, criminationem, Cic.: obiecta, Tac.: controversiam controversiā, Cornif. rhet.: utrumque dissolvitur, läßt sich widerlegen, ist unhaltbar, Cic. – II) ablösen, A) eig., ablösen, abbrechen, abreißen, ubi dissolutus tu sies, ego pendeam, Plaut.: diss. pontem, Nep.: diss. simulacrum Veneris, Suet.: diss. stamina, Tibull. – B) übtr.: 1) losmachen, freimachen, befreien, von Geschäften od. Verdrießlichkeiten, dissolvi me, ich bin fertig, Ter.: dissolve me, Plaut. – 2) abzahlen, bezahlen, aes alienum, Cic.: nomen, Cic.: pecuniam publicam ulli civitati, Cic.: absol., non diss., Cic.: diss. pro sua parte, Cic.: Scapulis difficiliore condicione, die Sk. unter ziemlich nachteiligen Umständen befriedigen, Cic. – im Doppelsinn, qui magno in aere alieno maiores etiam possessiones habent, quorum amore adducti dissolvi nullo modo possunt, können sich auf keine Weise von ihnen losmachen = sich von den B. trennen u. = die Schuld abzahlen, Cic. Cat. 2, 18.

    lateinisch-deutsches > dissolvo

  • 4 contendo

    con-tendo, tendī, tentum, ere, anspannen, I) eig.: a) übh.: muscipula, aufstellen, Lucil. fr.: tenacia vincla, Verg.: arcum, spannen, Verg. u.a.: ballistas lapidum et reliqua tormenta telorum c. atque adducere vehementer, Cic. – c. oculos, Comic. inc. fr.: sua perpetuo c. ilia risu, ausdehnen, Ov.: u. so membrum in diversa (nach verschiedenen Richtungen hin), Cels. – b) prägn.: α) ein Saiten-instrument anspannend stimmen, ut in fidibus plurimis si nulla earum ita contenta nervis sit, ut concentum servare possit, omnes aeque incontentae sint, sic etc., Cic. de fin. 4, 75. – β) ein Geschoß mit straff angezogenem Bogen od. Arme auf den Gegner hinrichten, zielen, arcu contenta parato tela tenens, Verg.: contenta tela (Ggstz. languida), Lucan.: sagittas c. nervo, Sil.: nervo equino c. telum, Verg. – aërias telum (Pfeil) c. in auras, Verg.: Mago (auf M.) procul infensam c. hastam, Verg. – γ) eine Brücke schlagen, Hellesponto pontem in alto, Enn. ann. 371.
    II) übtr.: A) im allg.: seine körperl. od. geistigen Kräfte od. sich anspannen, d.i. anstrengen 1) die Körperkräfte, a) übh.: α) tr.: c. summas vires de palma (um den (Siegespreis, v. Rosse), Lucr.: c. se (v. den Augen), Lucr. – β) intr. contendere = sich anstrengen, seine Kräfte aufbieten, gew. m. Abl. (mit), voce, Cels.: lateribus aut clamore, Cic.: multis funi-
    ————
    bus, Caes.: vi, Gewalt anwenden, es (den Übergang) erzwingen, Caes.: u. m. allg. Acc., quantum coniti animo potes, quantum labore contendere, si discendi labor (eine körperliche Anstrengung) est potius, quam voluptas, tantum fac ut efficias, Cic. – mit folg. ut u. Konj., qui stadium currit, eniti et contendere debet quam maxime possit, ut vincat, Cic.: quantum potero voce contendam, ut populus hoc Romanus exaudiat, Cic.: remis contendit, ut eam partem insulae caperet, quā etc., Caes. – m. folg. Infin., fugā salutem petere contenderunt, Caes.: hunc (locum) duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes.: vide ne, dum ad cacumen pervenire contendis, cum ipsis ramis, quos comprehenderis, decĭdas, Curt.
    b) sich anstrengen, einen Weg, Marsch wohin auszuführen, m. allg. Acc. der Wegstrecke, nocte unā tantum itineris, Cic. Rosc. Am. 97: tandem, si operae est, contendite viam, macht euch auf den Weg, Symm. ep. 1, 8 in. – m. Acc. der Tätigkeit, rectā plateā c. cursum huc suom, Plaut. cist. 534. – m. Ang. des Ziels der Tätigkeit im Infin., sich beeilen, Bibracte ire contendit, Caes.: in Britanniam proficisci contendit, Caes.: proxima litora cursu contendunt petere, Verg.: iter a Vibone Brundisium terrā (zu L.) petere contendi, Cic. – m. Ang. des Ortszieles wohin? durch Advv., od. durch Praepp., od. durch bl. Acc. loc., wohin schleunigst aufbrechen, -reisen, -mar-
    ————
    schieren, -rücken (vorrücken), wohin eilen, quo contenderat, pervenit, Nep.: u. (im Bilde) si potuissemus, quo contendimus, pervenire, Cic.: huc magno cursu contenderunt, Caes.: in Italiam magnis itineribus, Caes.: ad Rhenum finesque Germanorum, Caes.: inde ad Amanum, Cic.: ad hostes, ad hostium castra, Caes.: per Armeniam in hostes, Aur. Vict.: per fines Haeduorum in Lingones, Caes.: Lacedaemonem, Nep.: equo admisso Teanum, Val. Max.: Tarentum ad Heraclidem Ponticum, Varr. fr.: domum, Caes.
    2) die Geisteskräfte usw. anstrengen, a) übh.: α) tr.: quo se contendit dira lubido, Lucr.: c. animum tales in curas, Ov. – m. in u. Abl., onus dignum, in quo omnes nervos aetatis industriaeque meae contenderem, Cic. – mit folg. ut od. ne u. Konj., contendit omnes nervos Chrysippus, ut persuadeat etc., Cic.: ut omnes tuos nervos in eo contendas, ne quid mihi ad hanc provinciam... temporis prorogetur, Cic. – β) intr. contendere, sich anstrengen, Anstrengungen machen, seine Kräfte aufbieten, etw. erstreben, auf etw. hinarbeiten, nach etw. ringen, absol., et illos quidem contendere, eniti; hos quiescere, remitti, Plin. ep.: c. dolis et fallaciis (Ggstz. verā viā niti), Sall. – m. allg. Acc., id sibi contendendum... existimabat, Caes.: quod plurimis locis perorationes nostrae voluisse nos atque animo contendisse declarant, Cic.: tantum contendere in re publica, quantum probare civi-
    ————
    bus tuis possis, Cic.: eadem c. (gleiche Anstr. machen) in tribunatu, Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj., seine Kräfte aufbieten, dahin streben, darauf hinarbeiten, ob eam causam contendi, ut plura dicerem, Cic.: contende quaeso atque elabora, non modo ut... sed etiam ut etc., Cic.: cupidissime c., ut etc., Cic.: contendebat, ne a rebus gestis eius decederet, Iustin. – durch Infin., omnibus precibus petere contendit, ut etc., Caes. – m. ad u. Akk., losstreben auf usw., eifrig streben, -ringen nach usw., ad salutem, Caes.: ad victoriam, Auct. b. Hisp.: maximis laboribus et periculis ad summam laudem gloriamque, Cic.: ad ultimum animo, Cic.: ad ea rectis studiis, Cic.
    b) sich anstrengen, etw. zu erlangen, auf etw. bestehen, auf etw. dringen, etwas dringend verlangen, dringend um etw. anliegen, α) absol.: a quo facile, si contenderis, impetrare possis, ut etc., Q. Cic.: cum illi pertinaciter contenderent (darauf bestanden), Suet. – β) mit Acc.: c. honores, Varr. fr.: neque ego nunc hoc contendo...; sed te illud admoneo, ut etc., Cic. – hoc a te ita contendo, ut in eo fortunas meas positas putem, ich dringe in dieser Beziehung so ernstlich in dich, weil ich glaube, daß usw., Cic.: non erat causa, cur hoc tempore aliquid a te contenderem, Cic.: nihil ab ipso invito contendere, Cic. – propter magnitudinem potestatis hic magistratus a populo summā ambitione contenditur etc., Cic. – γ) mit
    ————
    de u. Abl.: ab alqo valde de reditu in gratiam, Cic.: a magistris de proferendo die, Cic.: unum instare de indutiis vehementissimeque contendere, Caes. – δ) m. folg. ut od. ne u. Konj., m. vorhergeh. allg. Acc. Pron. u. ohne diesen: non minus se id contendere et laborare, ne ea, quae dixissent, enuntiarentur, quam uti ea, quae vellent, impetrarent, Caes.: contendunt, ut ipsis summa imperii tradatur, Caes.: gratiā contendimus et rogando, ut istis te molestiis laxes, Luccei. in Cic. ep.: contendit a Pythio ut venderet, dringt in P., Cic.: vehementer ab alqo c., ut etc., Cic.: plurimis verbis ab alqo c., ut etc., Cic.: omni studio ab aliquo c., ut etc., Cic.: ab alqo petere et summe c., ut etc., Cic.: omni opere c., ut etc., Suet.: a militibus c., ne etc., Caes.: magno opere, ne etc., Suet. – ε) mit folg. Infin. nach vorhergeh. allg. Acc. Pron.: neque ego nunc hoc contendo, quod fortasse... iam in nostra aetate difficile est, mutare animum, sed etc., Cic. ad Q. fr. 1, 1, 13. § 38. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin.: qui a Caesare dimittendos (esse) exercitus contendebant, Vell. 2, 48, 1.
    c) sich anstrengen, eine Behauptung durchzusetzen, auf etw. bestehen, etw. fest behaupten, fest versichern, fest erklären, m. folg. Acc. u. Infin., bei vorhergeh. allg. Acc. u. ohne diesen, sic ego hoc contendo, me tibi ipsi adversario cuiuscumque tribus rationem poposceris redditurum, Cic.: vociferarer et
    ————
    quantum maxime possem contenderem... totius testimonii fictam audaciam manifesto comprehensam atque oppressam esse, Cic.: contendentes numquam eam urbem fuisse ex Triphylia, Liv.: cum M. Cato moriendum ante, quam ullam condicionem civis accipiendam rei publicae contenderet, Vell.: ausim contendere nullum te melius, aeque bene vix unum aut alterum collocasse, Plin. ep. – m. apud u. Akk., apud eos contendit falsa esse delata, Nep. Them. 7, 2. – m. pro u. Abl., illud alterum pro me maioribusque meis contendere ausim, nihil nos, quod incommodum plebi esset, scientes fecisse, Liv. 6, 40, 5. – in der Parenthese ganz absol., ut Asclepiades contendit, Cels. 1. praef. p. 3, 28 D.
    3) (als v. intr.) sich ausdehnen, sich erstrecken, von Ortl. usw., haec patulum vallis contendit in orbem, Calp. ecl. 7, 30 (al. concedit): Cappadocum gens usque ad Cyrresticam eius regionem parte suā, quae vocatur Cataonia, contendit, Plin. 6, 24.
    B) insbes., einem andern gegenüber sich anstrengen, 1) intr. od. mit allg. Acc. = als Gegner sich jmdm. gegenüber anstrengen obzusiegen, mit jmd. sich messen, sich in einen Streit (Wettstreit) einlassen, anbinden, streiten (sich herumstreiten), kämpfen, gegen jmd. od. etw. ankämpfen, bei Ang. womit? mit Abl.; bei Ang. mit wem? m. cum u. Abl., od. m. inter u. Akk., od. poet. m. bl. Dat.; bei Ang.
    ————
    gegen wen? mit contra od. adversus u. Akk.; bei Ang. wofür? m. pro u. Abl.; bei Ang. worüber? m. de u. Abl.; bei Ang. weswegen? m. propter u. Akk., a) v. eig. Kampfe, inimicā mente, Nep.: magis virtute quam dolo, Caes.: proelio, Caes. – cum barbaro, Nep.: cum victore, Hor. u. Caes., v. Gladiator, Plin. ep.: proelio uno cum Latino Volscoque, Liv.: parvulis proeliis cum nostris, Caes.: semel atque iterum armis cum alqo, Caes.: summis copiis cum alqo, Caes.: cum magnis legionibus parvā manu, Sall.: cum Sequanis bello, Caes.: u. (unpers.) proelio equestri inter duas acies contendebatur, Caes. – c. contra alcis copias, Auct. b. Afr.: contra Paridem, Verg.: contra populum Rom. armis, Caes.: contra saevum monstrum, Catull. – se didicisse adversus vires hostium, non adversus calamitates contendere, Iustin. – c. pro vitulis contra leones (v. Stieren), Cic. – c. de regno aequo Marte, Curt. – b) v. Wettkampfe im Ringen, Laufen usw., quoad stans complecti posset atque contendere, Nep. – inter coaequales c. aut equo aut cursu aut viribus, Iustin. – c. rapido cursu, Verg.: cum alqo c. pedibus, Ov. – poet. m. Dat. (s. Passerat. Prop. 1, 7, 3), quid enim contendat hirundo cygnis? Lucr.: c. Homero, Prop.: c. Latio, Claud. – c) v. polit. Wettkampf, Kampf, c. cum alqo od. inter se de principatu, Nep. u. Caes.: cum alqo de honore regni, Nep.: de potentatu inter se multos annos, Caes.: gratiā cum libenter pro
    ————
    homine sibi coniunctissimo, tum acriter contra factionem et potentiam paucorum, Hirt. b. G. – d) v. Kampfe mit Worten usw., sich messen, sich streiten, sich herumstreiten, rechten, es durchzusetzen suchen, cum Libone de mittendis legatis contendisse, Caes.: quodsi duriorem te eius miserae et afflictae fortunae praebes, non contendam ego adversus te, Anton. in Cic. ep.: m. allg. Acc. zur Ang. worüber? nec cum Appio, transactā re, quod contenderent (worüber sie Streit anfangen konnten) fuit, Liv. – bes. gerichtlich, c. inimicissime atque infestissime, Cic.: vulgari et pervagatā declamatione, Cic.: u. (unpers.) si contra verbis et litteris et, ut dici solet, summo iure contenditur, Cic. – c. cum alqo iurgio, Cic.: cum alqo interdicto, Cic.: cum alqo sacramento, s. sacramentum. – translatio non habet quaestionem, de qua contendit orator, sed propter quam contendit, Quint. – c. de bonis alcis, Val. Max.: u. (unpers.) de his lite contenditur, Quint. – cum improbissimis heredibus de paternis bonis c. apud centum viros, Val. Max. – m. allg. Acc. zur Ang. worin? tamenne vereris, ut possis haec contra Hortensium contendere? dich auch darin mit H. messen? Cic. Quinct. 78. – e) v. Wetteifer im Bieten, wetteifern, um die Wette bieten, is liceri non destitit; illi, quoad videbatur ferri aliquo modo posse, contenderunt, Cic. Verr. 3, 99. – f) von jedem Sich- Messen mit phys. od. geistigen Kräften, neque inter
    ————
    se contendant viribus (animae), Lucr.: c. contra vim gravitatemque morbi, Cic.: patĕre igitur rationem meam cum tua ratione contendere (sich messen), Cic.: quis enim erat qui non videret humilitatem cum dignitate et amplitudine contendere? Cic. – m. allg. Acc., sic enim est faciendum, ut contra universam naturam nihil contendamus, in keiner Sache ankämpfen, Cic.
    2) zwei Dinge miteinander od. eine Sache mit einer andern zur Vergleichung sich messen lassen, vergleichen, ipsas causas, quae inter se confligunt, Cic.: leges, Cic.: vetera et praesentia, Tac. – m. cum u. Abl., quicquid tu contra dixeris, id cum defensione nostra contendito; ita facillime causa Sex. Roscii cum tua conferetur, Cic.: vitam suam Atticam cum istac rusticana, Caecil. com. fr.: annales nostros cum scriptura eorum, qui etc., Tac. – mit ad (an, gegen) u. Akk., vim suam ad maiestatem viri, Acc. tr. 648. – poet. m. bl. Dat. (wem? = mit), Aquinatem fucum Sidonio ostro, Hor.: se Frontoni, Auson.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contendo

  • 5 dissolvo

    dis-solvo, solvī, solūtum, ere, I) auflösen, was gebunden od. zusammengefügt war, A) eig.: 1) im allg.: scopas, clipeum, Cic.: arborum radices (v. der Fischotter), Varro LL.: navem, in seinen Fugen auflösen, Phaedr., u. Passiv dissolvi (v. Schiffe), auseinander gehen, Ov.: frigus, lindern, Hor.: dissolutis membris (da ihr die Gl. ausgerenkt waren) insistere nequibat, Tac.: diss. monumenta, auseinander sprengen (v. dazwischen gewachsenen Bäumen), Sen.: poet., pinus lamnā, zersägen, Val. Flacc. – ilia risu, zersprengen, Petron. – 2) insbes.: a) zu einer Flüssigkeit auflösen, schmelzen, flüssig machen, aes, Lucr.: resinam oleo, Plin.: fel aquā dissolutum, Plin. – stomachum, den Durchfall erregen, Plin. – b) einen Krankheitsstoff auflösen, = zerteilen, durch Zerteilen vertreiben, inflationes, dolorem capitis, Plin. – B) übtr.: 1) im allg., auflösen, trennen, aufheben, abstellen, kassieren, vernichten (Ggstz. conglutinare), societatem, amicitiam, Cic.: disciplinam severitatemque, Auct. b. Alex.: leges, interdictum, Cic.: regiam potestatem, Nep.: imperium (die konsulare Gewalt), Liv. – 2) insbes.: a) als rhet. t. t., Verse, Perioden usw. auflösen, zerlegen, ohne periodische Verbindung lassen, versum, Hor.: orationem, Cic.: argumenta, Quint.: bene structam collocationem permutatione verborum, Cic. – b) (wie
    ————
    διαλύω) = eine Frage usw. lösen, captiosas interrogationes, Cic.: propositas quaestiones, Spart.: si non poterit ratio dissolvere causam, cur etc., Lucr.: zetema (eine Aufgabe) dissolvere, Corp. inscr. Lat. 4, 1878. – c) eine Behauptung usw. widerlegen, entkräften, zunichte machen, criminationem, Cic.: obiecta, Tac.: controversiam controversiā, Cornif. rhet.: utrumque dissolvitur, läßt sich widerlegen, ist unhaltbar, Cic. – II) ablösen, A) eig., ablösen, abbrechen, abreißen, ubi dissolutus tu sies, ego pendeam, Plaut.: diss. pontem, Nep.: diss. simulacrum Veneris, Suet.: diss. stamina, Tibull. – B) übtr.: 1) losmachen, freimachen, befreien, von Geschäften od. Verdrießlichkeiten, dissolvi me, ich bin fertig, Ter.: dissolve me, Plaut. – 2) abzahlen, bezahlen, aes alienum, Cic.: nomen, Cic.: pecuniam publicam ulli civitati, Cic.: absol., non diss., Cic.: diss. pro sua parte, Cic.: Scapulis difficiliore condicione, die Sk. unter ziemlich nachteiligen Umständen befriedigen, Cic. – im Doppelsinn, qui magno in aere alieno maiores etiam possessiones habent, quorum amore adducti dissolvi nullo modo possunt, können sich auf keine Weise von ihnen losmachen = sich von den B. trennen u. = die Schuld abzahlen, Cic. Cat. 2, 18.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dissolvo

  • 6 con-tendō

        con-tendō dī, tus, ere,    to stretch, bend, draw tight, strain: arcum, V.: tormenta: vincla, V.: ilia risu, O.—To aim, draw, make ready: nervo equino telum, V.—To aim, shoot, hurl, dart, throw: Mago hastam (i. e. in Magum), V.: telum in auras, V.—Fig., to strain, stretch, exert: nervos aetatis meae: animum in curas, O.: ad hunc cursum (i. e. ad huius imperium), follow zealously, V.—To strive for, press, pursue, prosecute, hasten, exert oneself: id sibi contendendum existimabat, Cs.: hunc (locum) oppugnare contendit, zealously lays siege to, Cs.: summā vi transcendere in hostium navīs, Cs.: in Britanniam proficisci, Cs.: litora cursu petere, V.: voce ut populus hoc exaudiat: remis, ut eam partem insulae caperet, Cs.: ne patiamini imperatorem eripi: quantum maxime possem, contenderem: oculo quantum Lynceus, reach with the sight, H.—To march, press on, seek, journey hastily, hasten: in Italiam magnis itineribus, Cs.: huc magno cursu, Cs.: ad castra, Cs.: Lacedaemonem, N.: ad summam laudem maximis laboribus: quo contendimus, pervenire: nocte unā tantum itineris.—To measure together, compare, contrast: causas ipsas: leges: id cum defensione nostrā: ostro vellera, H.—To measure strength, strive, dispute, fight, contend, vie: proelio, Cs.: magis virtute quam dolo, Cs.: rapido cursu, V.: Moribus, H.: frustra, V.: iactu aleae de libertate, play for, Ta.: is liceri non destitit; illi contenderunt, kept bidding (at an auction): tecum de honore: cum magnis legionibus parvā manu, S.: cum victore, H.: humilitas cum dignitate: Nec cellis contende Falernis, compete with, V.: contra populum R. armis, Cs.: contra vim morbi: de potentatu inter se, Cs.: non iam de vitā Sullae contenditur, the dispute is: proelio equestri inter duas acies contendebatur, Cs.—To demand, ask, solicit, entreat, seek: a me (ut dicerem), qui, etc.: a Pythio ut venderet: a militibus ne, etc., Cs.: hic magistratus a populo summā ambitione contenditur: ne quid contra aequitatem.—To assert, affirm, insist, protest, maintain, contend: hoc contra Hortensium: hoc ex contrario: contendam, eum damnari oportere: audebo hoc contendere, numquam esse, etc.: illud nihil nos... scientes fuisse, L.: quae contendere possis Facta manu, you might swear, O.

    Latin-English dictionary > con-tendō

  • 7 contendo

    con-tendo, di, tum, 3, v. a. and n., to stretch, stretch out vigorously, to draw tight, strain.
    I.
    Lit. (rare and mostly poet.):

    arcum,

    Verg. A. 12, 815; Ov. M. 6, 286; id. R. Am. 435: tormenta, Sisen. ap. Non. p. 258, 27; Cic. Tusc. 2, 24, 57: muscipula, Lucil. ap. Non. p. 181, 31:

    tenacia vincla,

    Verg. G. 4, 412:

    ilia risu,

    Ov. A. A. 3, 285: pontem in alto, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 21 Müll. (Ann. v. 358 Vahl.):

    oculi contendunt se,

    Lucr. 4, 810.— Of stringed instruments, to tune by stretching the strings:

    ut in fidibus pluribus, si nulla earum ita contenta nervis sit, ut concentum servare possit,

    Cic. Fin. 4, 27, 75; cf. infra, P. a.—
    B.
    Meton.
    1.
    (Causa pro effectu.) Of weapons, to shoot, hurl, dart, throw:

    infensam hastam,

    Verg. A. 10, 521:

    tela,

    id. ib. 12, 815:

    sagittas nervo,

    Sil. 1, 323:

    telum aërias in auras,

    Verg. A. 5, 520. —
    2.
    Of places, neutr., to stretch, reach, extend:

    haec patulum vallis contendit in orbem,

    Calp. Ecl. 7, 30:

    Cappadocum gens usque ad Cyrresticam ejus regionem parte suā, quae vocatur Cataonia, contendit,

    Plin. 6, 8, 8, § 24.—
    II.
    Trop. (freq. in prose and poetry); act., to strain eagerly, to stretch, exert, to direct one's mental powers to something, to pursue or strive for earnestly; or neutr., to exert one's self, to strive zealously for something, etc.
    A.
    In gen.
    1.
    Act.
    (α).
    With acc.:

    magnum fortasse onus, verum tamen dignum, in quo omnis nervos aetatis industriaeque meae contenderem,

    Cic. Verr. 1, 12, 35; cf.:

    contendit omnis nervos Chrysippus, ut persuadeat, etc.,

    id. Fat. 10, 21:

    summas vires de palmā,

    Lucr. 4, 990:

    animum in curas,

    Ov. P. 1, 5, 11:

    quo se dira libido,

    Lucr. 4, 1043:

    tamen id sibi contendendum aut aliter non transducendum exercitum existimabat,

    Caes. B. G. 4, 17; cf.:

    id contendere et laborare, ne ea, etc.,

    id. ib. 1, 31; Cic. Verr. 2, 2, 21, § 52: et petere imperium populi et contendere honores, Varr. ap. Non. p. 259, 32.—
    (β).
    With inf., to exert one's self vigorously to do something, to apply one's self with zeal to, to go to:

    hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit,

    Caes. B. G. 5, 21:

    summā vi transcendere in hostium naves,

    id. ib. 3, 15:

    fugā salutem petere,

    id. ib. al.; Quint. 10, 1, 125:

    neque ego nunc hoc contendo... mutare animum, sed, etc.,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38.—
    2.
    Neutr.:

    quantum coniti animo potes, quantum labore contendere... tantum fac ut efficias,

    Cic. Off. 3, 2, 6.— With ut:

    quántum potero voce contendam, ut populus hoc Romanus exaudiat,

    Cic. Lig. 3, 6; so,

    remis, ut eam partem insulae caperet,

    Caes. B. G. 5, 8 et saep.:

    contende quaeso atque elabora, ut, etc.,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42.— Absol.:

    vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem,

    Cic. Fl. 16, 38 al.:

    non possis oculo quantum contendere Lynceus (= collineare),

    to aim at, Hor. Ep. 1, 1, 28.—
    B.
    In partic.,
    1.
    To direct or bend one's course eagerly somewhere; or, neutr., to strive to get to a place, to seek to arrive at, to go, march, or journey hastily to, etc.
    a.
    Act.
    (α).
    With acc. (very rare):

    rectā plateā cursum suum,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58:

    nocte unā tantum itineris,

    Cic. Rosc. Am. 34, 97.—
    (β).
    With inf. (freq.):

    Bibracte ire,

    Caes. B. G. 1, 23; so,

    ire cum his legionibus,

    id. ib. 1, 10:

    in Britanniam proficisci,

    id. ib. 4, 20:

    in provinciam reverti,

    id. ib. 3, 6 fin.:

    Dyrrhachium petere,

    Cic. Planc. 41, 97; cf.:

    proxima litora petere cursu,

    Verg. A. 1, 158; and:

    iter a Vibone Brundisium terrā petere,

    Cic. Planc. 40, 96 Wund.—
    b.
    Neutr. (so most freq.):

    in Italiam magnis itineribus,

    Caes. B. G. 1, 10; cf.:

    huc magnis itineribus,

    id. ib. 1, 38 fin.:

    huc magno cursu,

    id. ib. 3, 19:

    inde in Italiam,

    id. ib. 1, 33:

    in fines Sigambrorum,

    id. ib. 4, 18:

    in castra,

    id. ib. 4, 37:

    ex eo loco ad flumen,

    id. ib. 2, 9:

    ad Rhenum finesque Germanorum,

    id. ib. 1, 27 fin.:

    ad oppidum Noviodunum,

    id. ib. 2, 12:

    ad castra,

    id. ib. 2, 19 fin.; 3, 24 fin.:

    ad hostes,

    id. ib. 5, 9:

    ad Amanum,

    Cic. Att. 5, 20, 3: Tarentum ad Heraclidem Ponticum, Varr. ap. Non. p. 260, 19:

    Lacedaemonem,

    Nep. Cim. 3, 3:

    domum,

    Caes. B. G. 2, 24 fin. et saep.:

    ad ultimum animo,

    Cic. Mur. 31, 65; cf.:

    magna spectare atque ad ea rectis studiis contendere,

    id. Off. 2, 13, 44:

    ad summam laudem gloriamque maximis laboribus et periculis,

    id. Phil. 14, 12, 32:

    ad salutem,

    Caes. B. G. 3, 3 fin.
    2.
    ( Neutr.) To measure or try one's strength with, with weapons, by words, in action, etc.; to strive, dispute, fight, contend against, vie with; constr. with cum aliquo, contra or adversus aliquem, the dat., inter se, or absol.
    (α).
    Cum aliquo:

    neque post id tempus umquam summis nobiscum copiis hostes contenderunt,

    Caes. B. G. 5, 17 fin.; 1, 36:

    cum Sequanis bello,

    id. ib. 7, 67 fin.:

    cum eo armis,

    Cic. Att. 7, 9, 2:

    cum magnis legionibus parvā manu,

    Sall. C. 53, 3:

    cum barbaro,

    Nep. Con. 4, 3:

    cum victore,

    Hor. S. 1, 9, 42:

    mecum ingenio et arte,

    Prop. 2 (3), 24, 23 al.:

    cum eo de principatu,

    Nep. Arist. 1, 1; cf. id. Ages. 1, 4 al.:

    divitiis et sumptibus, non probitate neque industriā cum majoribus suis,

    Sall. J. 4, 7:

    humilitas cum dignitate et amplitudine,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136.—So with acc. of neutr. pron.:

    tamenne vereris, ut possis haec contra Hortensium contendere?

    Cic. Quint. 25, 78.—
    (β).
    Contra aliquem:

    contra populum Romanum armis,

    Caes. B. G. 2, 13:

    tauri pro vitulis contra leones summā vi impetuque contendunt,

    Cic. Fin. 3, 20, 66:

    contra vim gravitatemque morbi,

    id. Phil. 9, 7, 15:

    nihil contra naturam universam,

    id. Off. 1, 31, 110; Cat. 64, 101.—
    * (γ).
    Adversus aliquem: non contendam ego adversus te, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 2.—
    (δ).
    With dat. ( poet.):

    hirundo cycnis,

    Lucr. 3, 6:

    Homero,

    Prop. 1, 7, 3; 1, 14, 7:

    Pindaricis plectris,

    Stat. S. 1, 3, 101.—
    (ε).
    Inter se:

    hi cum tantopere de potentatu inter se multos annos contenderent,

    Caes. B. G. 1, 31, 4; 1, 5, 3:

    viribus inter se,

    Lucr. 3, 784.— Impers.:

    interim proelio equestri inter duas acies contendebatur,

    the contest was carried on, Caes. B. G. 2, 9.—
    (ζ).
    Absol.:

    proelio,

    Caes. B. G. 1, 48; 1, 50 fin.;

    3, 28 al.: magis virtute quam dolo,

    id. ib. 1, 13; Nep. Epam. 2, 5:

    translatio non habet quaestionem, de quā contendit orator, sed propter quam contendit,

    Quint. 3, 6, 72; cf. id. 6, 1, 50; 7, 9, 3 al.— Impers.:

    summo jure contenditur,

    Cic. Caecin. 23, 65:

    de his lite contenditur,

    Quint. 3, 4, 8:

    de personis judicatur, sed de rebus contenditur,

    id. 10, 5, 13.—
    * b.
    In auctions, to vie with in bidding, to bid against: is liceri non destitit;

    illi quoad videbatur ferri aliquo modo posse, contenderunt,

    Cic. Verr. 2, 3, 42, § 99.—
    3.
    ( Act.) To place together in comparison, to compare, contrast; constr. with cum, ad, the dat., or acc. only.
    (α).
    With cum: tuam iram contra cum ira Liberi, Naev. ap. Non. p. 259, 7; Caecil. ib. p. 259, 1:

    id cum defensione nostrā,

    Cic. Rosc. Am. 33, 93:

    rationem meam cum tuā ratione,

    id. N. D. 3, 4, 10; Tac. A. 4, 32 al.: suam vitam mecum, Licinius, Macer. ap. Non. p. 259, 3.—
    * (β).
    With ad: ut vim contendas tuam ad majestatem viri, Att. ap. Non. p. 259, 5 (Trag. Rel. v. 648 Rib.).—
    (γ).
    With dat.: Thestiadas Ledae, Lucil. ap. Non. p. 258, 30:

    vellera potantia Aquinatem fucum Sidonio ostro,

    Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. Grat. Act. 14 al.—
    (δ).
    With [p. 447] acc. only: anulum, Plaut. Fragm. ap. Non. p. 258, 29:

    ipsas causas, quae inter se confligunt,

    Cic. Cat. 2, 11, 25:

    leges,

    id. Inv. 2, 49, 145:

    suam quaeque nobilitatem, formam, opes,

    Tac. A. 12, 1:

    vetera et praesentia,

    id. ib. 13, 3.—
    4.
    ( Act.) To demand, ask, solicit, entreat, beg earnestly, to seek to gain:

    cum a me peteret et summe contenderet, ut suum propinquum defenderem,

    Cic. Quint. 24, 77:

    verecundius a te, si quae magna res mihi petenda esset, contenderem,

    id. Fam. 2, 6, 1; so,

    ab aliquo,

    id. Verr. 2, 2, 53, § 131; id. de Or. 1, 36, 166; id. Rosc. Am. 1, 4; id. Fam. 13, 7, 3; cf.:

    a magistris de proferendo die,

    id. ib. 12, 30, 5; id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 15:

    ne quid contra aequitatem,

    id. Off. 2, 20, 71:

    omni opere, ut, etc.,

    Suet. Dom. 2:

    magno opere, ne, etc.,

    id. Aug. 27; id. Vit. 3:

    pertinaciter,

    id. Caes. 1.—
    5.
    ( Act.) To assert, affirm earnestly, to maintain or contend energetically.
    (α).
    With acc. and inf.:

    sic ego hoc contendo, me tibi ipsi adversario cujuscumque tribus rationem poposceris redditurum,

    Cic. Planc. 19, 48; id. Sest. 50, 107; id. Arch. 7, 15:

    apud eos contendit falsa esse delata,

    Nep. Them. 7, 2; id. Epam. 8, 1:

    illud pro me majoribusque meis contendere ausim, nihil nos... scientes fuisse,

    Liv. 6, 40, 5; Quint. prooem. § 11; 1, 2, 25; Suet. Calig. 15; id. Dom. 6; Lucr. 5, 1343; Cat. 44, 4; Ov. M. 2, 855; Hor. Ep. 1, 16, 37 al.—
    (β).
    Absol. (very rare):

    si manantia corpuscula iter claudunt, ut Asclepiades contendit,

    Cels. 1, praef. § 28.—Hence, contentus, a, um, P. a.
    A.
    Lit., stretched, strained, tense, tight:

    qui jam contento, jam laxo fune laborat,

    Hor. S. 2, 7, 20:

    acies oculorum,

    Lucr. 1, 325; cf.:

    contentis oculis prosequi aliquem,

    Suet. Tib. 7:

    contentis corporibus facilius feruntur onera (opp. remissa),

    Cic. Tusc. 2, 23, 54; cf.:

    contentā cervice trahunt plaustra (boves),

    Verg. G. 3, 536:

    Placideiani contento poplite miror Proelia,

    with the knee stiffly bent, Hor. S. 2, 7, 97.—
    B.
    Trop., eager, intent:

    contenta mens fuit in eā ratione,

    Lucr. 4, 965; cf. Ov. M. 15, 515:

    et contentā voce atrociter dicere et summissā leniter,

    Cic. Or. 17, 56:

    ad tribunatum contento studio cursuque veniamus,

    id. Sest. 6, 13.— Sup.:

    contentissimā voce clamitans,

    App. M. 4, p. 147.— Adv.: con-tentē, earnestly, with great exertion, vehemently:

    pro se dicere... mittere contentius,

    Cic. Tusc. 2, 24, 57; cf.:

    acriter atque contente pro suis decretis propugnare,

    Gell. 18, 1, 2:

    contentissime clamitare, App. Flor. n. 8: contentius ambulare,

    Cic. Tusc. 5, 34, 97:

    ornamentis iisdem uti fere licebit, alias contentius, alias summissius,

    id. de Or. 3, 55, 212:

    aliquid curiose atque contente lectitare,

    Gell. 3, 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > contendo

  • 8 risus

    rīsus, ūs, m. (rideo), das Lachen, Gelächter, I) im guten Sinne, A) eig.: hominum de te, Cic.: dulcis quidam blandientis infantis risus, das Lächeln, Iustin.: alqd in risum vertere, lächerlich machen, Hor.: ista ad risum, ist zum Lachen, Cic.: risui sorori fuit, die Schw. lachte über sie, sie wurde von der Schw. ausgelacht, Liv.: risui est habitus, er wurde zum Gelächter (Gespött), Capit.: risus consecutus est, non in te, sed in errorem tuum, Cic.: in eam tabulam magni risus consequebantur, Cic.: togam sum eius magno hominum risu cavillatus, Cic.: miros risus edere, Cic.: risum movere, commovere, Cic.: risum concitare, Cic.: risus facere, Cael. in Cic. ep.: risum praebere, Lachen erregen, Iustin.: dare risus alci, jmdm. zum G. dienen, Hor.: dare risus iocosque, Stoff gewähren zu G. u. Sch., Hor.: risus captare, darauf ausgehen, Lachen zu erregen, Cic. u. Hor.: risu alqd excipere, über etw. lachen, Quint.: risu dissilire, Sen. od. rumpi, Afran. fr., od. dirumpi, Apul., vor Lachen bersten (bersten wollen), vergehen; so auch risu contendere ilia, Ov., risu ilia dissolvere, Petron.: risu corruere, Cic., oder emori, Ter., vor Lachen fast sterben: risum tollere, Hor.: risu quatere populum, durch L. dem V. das Zwerchfell erschüttern, Hor.: risum tenere, continere, sich des Lachens enthalten, Cic.: risum iam diu compressum etiam indecenter effudit, Petron. – B) meton., v. Gegenstand des Gelächters, o magnus posthac inimicis risus! Gespött, Hor. sat. 2, 2, 107: deus omnibus risus erat, wurde von allen ausgelacht, Ov. fast. 1, 438. – II) im üblen Sinne, der Spott, Hohn, per iocum deos irridens... Qui risus etc., Cic. de nat. deor. 2, 7. – III) personif., Risus als Gottheit der Thessalier, Apul. met. 3, 11.

    lateinisch-deutsches > risus

  • 9 risus

    rīsus, ūs, m. (rideo), das Lachen, Gelächter, I) im guten Sinne, A) eig.: hominum de te, Cic.: dulcis quidam blandientis infantis risus, das Lächeln, Iustin.: alqd in risum vertere, lächerlich machen, Hor.: ista ad risum, ist zum Lachen, Cic.: risui sorori fuit, die Schw. lachte über sie, sie wurde von der Schw. ausgelacht, Liv.: risui est habitus, er wurde zum Gelächter (Gespött), Capit.: risus consecutus est, non in te, sed in errorem tuum, Cic.: in eam tabulam magni risus consequebantur, Cic.: togam sum eius magno hominum risu cavillatus, Cic.: miros risus edere, Cic.: risum movere, commovere, Cic.: risum concitare, Cic.: risus facere, Cael. in Cic. ep.: risum praebere, Lachen erregen, Iustin.: dare risus alci, jmdm. zum G. dienen, Hor.: dare risus iocosque, Stoff gewähren zu G. u. Sch., Hor.: risus captare, darauf ausgehen, Lachen zu erregen, Cic. u. Hor.: risu alqd excipere, über etw. lachen, Quint.: risu dissilire, Sen. od. rumpi, Afran. fr., od. dirumpi, Apul., vor Lachen bersten (bersten wollen), vergehen; so auch risu contendere ilia, Ov., risu ilia dissolvere, Petron.: risu corruere, Cic., oder emori, Ter., vor Lachen fast sterben: risum tollere, Hor.: risu quatere populum, durch L. dem V. das Zwerchfell erschüttern, Hor.: risum tenere, continere, sich des Lachens enthalten, Cic.: risum iam diu compressum etiam indecenter effudit,
    ————
    Petron. – B) meton., v. Gegenstand des Gelächters, o magnus posthac inimicis risus! Gespött, Hor. sat. 2, 2, 107: deus omnibus risus erat, wurde von allen ausgelacht, Ov. fast. 1, 438. – II) im üblen Sinne, der Spott, Hohn, per iocum deos irridens... Qui risus etc., Cic. de nat. deor. 2, 7. – III) personif., Risus als Gottheit der Thessalier, Apul. met. 3, 11.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > risus

  • 10 ile

    īle, is, n. u. Nbf. īleum od. īlium, ī, n., gew. Plur., īlia, ium, n. = λαγών, gew. Plur. λαγόνες, I) der Unterleib von den untersten Rippen bis an die Scham, die Weichen, Dünnen, α) Sing., ile, Serv. Verg. ecl. 7, 26 u. Aen. 7, 499: ᾽λαγών, ile, ileum, Gloss.: ilium, Marc. Emp. 36: u. ilium, λαγών, Exc. ex Charis. 554, 17: u. ile (al. ilium), die Scham, Catull. 63, 5. – Abl. Sing. ilio im Wortspiel mit Ilio von Ilion, Poëta bei Serv. Verg. Aen. 7, 499. – β) Plur.: vitia ilium, Plin.: dolor nimius iliorum atque ossium, quae a pube usque ad ilia perveniunt, quae Graeci ephebia appellaverunt, Cael. Aur.: iliis feminae latera sua annectit, Cels.: hoc morbi genus ab ilibus oriri solet, Cels.: suffodere ilia equis, Liv.: ilia ducere, schwer u. tief atmen, keuchen, Hor.: dass. ilia trahere, Plin.: u. ima longo ilia singultu tendere, Verg.: assiduis singultibus ilia quatere, Apul.: risu dissolvere ilia sua, das Zwerchfell erschüttern, Petron.: rumpantur ut ilia Codro, er mag zerplatzen, Verg. – Dat. Plur. iliis, Cels. 4, 1 extr. – II) poet. übtr., a) ilia = der Magen u. die Gedärme, die Eingeweide, o dura messorum ilia! Hor.: bei Tieren, Hor., Mart. u. Iuven. – b) der Bauch eines Gefäßes, Iuvenc. 2, 141.

    lateinisch-deutsches > ile

  • 11 ile

    īle, is, n. u. Nbf. īleum od. īlium, ī, n., gew. Plur., īlia, ium, n. = λαγών, gew. Plur. λαγόνες, I) der Unterleib von den untersten Rippen bis an die Scham, die Weichen, Dünnen, α) Sing., ile, Serv. Verg. ecl. 7, 26 u. Aen. 7, 499: ᾽λαγών, ile, ileum, Gloss.: ilium, Marc. Emp. 36: u. ilium, λαγών, Exc. ex Charis. 554, 17: u. ile (al. ilium), die Scham, Catull. 63, 5. – Abl. Sing. ilio im Wortspiel mit Ilio von Ilion, Poëta bei Serv. Verg. Aen. 7, 499. – β) Plur.: vitia ilium, Plin.: dolor nimius iliorum atque ossium, quae a pube usque ad ilia perveniunt, quae Graeci ephebia appellaverunt, Cael. Aur.: iliis feminae latera sua annectit, Cels.: hoc morbi genus ab ilibus oriri solet, Cels.: suffodere ilia equis, Liv.: ilia ducere, schwer u. tief atmen, keuchen, Hor.: dass. ilia trahere, Plin.: u. ima longo ilia singultu tendere, Verg.: assiduis singultibus ilia quatere, Apul.: risu dissolvere ilia sua, das Zwerchfell erschüttern, Petron.: rumpantur ut ilia Codro, er mag zerplatzen, Verg. – Dat. Plur. iliis, Cels. 4, 1 extr. – II) poet. übtr., a) ilia = der Magen u. die Gedärme, die Eingeweide, o dura messorum ilia! Hor.: bei Tieren, Hor., Mart. u. Iuven. – b) der Bauch eines Gefäßes, Iuvenc. 2, 141.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ile

  • 12 contendo

    contendo, ĕre, tendi, tentum - tr. et intr. -    - voir contentus. - tr. - [st1]1 [-] tendre (avec force), raidir, bander (un arc).    - contendere tormenta telorum, Cic. Tusc. 2, 57: tendre les machines à lancer des traits.    - (fides) contenta nervis, Cic. Fin. 4, 75: (lyre) tendue au moyen de ses cordes.    - nervos contendere, Varr. L. 8, 63: tendre les muscles (faire effort). --- Cic. Fat. 21 ; Fam. 15, 14, 5.    - contendere vires, Lucr. 4, 989: tendre ses forces.    - ilia perpetuo risu contendere, Ov. A. A. 3, 285: se presser les côtes à cause d'un rire perpétuel.    - contendere animum in tales curas Ov. P. 1, 5, 11: tendre son esprit vers de telles occupations.    - qui cursum huc contendit suum, Plaut. Cist. 534: celui qui dirige vivement sa course ici. --- cf. Virg. En. 5, 834. [st1]2 [-] lancer [un trait, un javelot].    - Virg. En. 10, 521 ; Sil. 1, 323. [st1]3 [-] chercher à atteindre, à obtenir qqch, prétendre à.    - contendere honores, Varr. Men. 450: solliciter les charges.    - hic magistratus a populo summa ambitione contenditur, Cic. Verr. 2, 131: cette magistrature, on la sollicite du peuple avec les plus vives compétitions.    - cf. Cic. Lael. 39 ; Att. 1, 8, 10, etc.    - absol. contendere ab aliquo: solliciter qqn avec insistance.    - cf. Cic. Amer. 4 ; Planc. 12 ; Att. 6, 2, 10, etc.    - a me valde contendit de reditu in gratiam, Cic. Q. 3, 1, 15: il m'entreprend vivement pour une réconciliation.    - [avec ut, ne]:    - contendit ab eo, ut causam cognosceret, Cic. Verr. 1, 73: il le pressa d'instruire la cause.    - pro suo jure contendet, ne patiamini... Cic. Verr. 5, 2: comme c'est son droit, il vous demandera avec insistance de ne pas souffrir... Caes. BC. 3, 97, 1.    - [avec inf.]    - hoc non contendo... mutare animum, Cic. Q. 1, 1, 38: je ne prétends pas modifier un caractère.    - [avec prop. inf.] Vell. 2, 48, 1. [st1]4 [-] soutenir énergiquement, affirmer, prétendre.    - contendere aliquid: soutenir qqch. --- Cic. Off. 2, 71; Amer. 47, etc.    - contendere + prop. inf.: soutenir que.    - cf. Verr. 5, 19 ; Font. 1; Arch. 15 ; Sest. 107, etc.; Caes. BG. 6, 37, 7, etc.    - apud eos contendit falsa iis esse delata, Nep. Them. 7, 2: devant eux, il affirme qu'on leur a fait de faux rapports. [st1]5 [-] comparer.    - contendere leges, Cic. Inv. 2, 145: comparer les lois.    - contendere causas, Cic. Cat. 2, 25: comparer les partis en présence.    - contendere rem cum re, Cic. Agr. 2, 96 ; Inv. 2, 173: comparer une chose avec une autre.    - vetera et praesentia contendere, Tac. An. 13, 3: comparer le présent avec le passé.    - poét. avec dat. contendere rem rei, aliquem alicui. --- Lucil. 24 ; 277 ; Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. 160, 9; 419, 33. - intr. - [st1]6 [-] bander les ressorts, tendre son énergie, faire effort, se raidir.    - contendere lateribus, Cic. de Or. 1, 255: faire effort des poumons.    - contendere voce, Cic. Lig. 6, faire effort de la voix.    - contendere ad summam gloriam, Cic. Phil. 14, 32: tendre vers la gloire la plus haute.    - contendere ad ultimum animo, Cic. Mur. 65: tendre de toute son énergie vers le point le plus éloigné.    - avec inf. tranare contenderunt, Caes. BG. 1, 53, 2: ils s'efforcèrent de traverser à la nage.    - hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes. BG. 5, 21: il essaie d'attaquer ce lieu en deux endroits. --- Caes. BG. 3, 15; Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38.    - fugā salutem petere contenderunt, Caes. BG. 3, 15: ils cherchèrent leur salut dans la fuite.    - [avec ut, ne]:    - eos vidimus contendere ut... pervenirent, Cic. Verr. 5, 181: nous les avons vus s'efforcer de parvenir... Sest. 5 ; Phil. 9, 15, etc.    - remis contendit ut... Caes. BG. 5, 8, 2: il tente à force de rames de...    - ea ne fierent, contendit, Cic. Att. 12, 4, 2: il s'est opposé à cela de toutes ses forces.    - contende quaeso atque elabora, ut... Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42: travaillez, je vous prie, travaillez sans relâche à ce que...    - absol. vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem, Cic. Fl. 16, 38: j'élèverais la voix, je m'expliquerais avec toute la véhémence dont je serais capable.    - non posse oculo quantum contendere Lynceus, Hor. Ep. 1, 1, 28: ne pas avoir la vue perçante de Lyncée (*ne pas pouvoir fixer des yeux). [st1]7 [-] marcher vivement, faire diligence, se hâter.    - quae res eum nocte una tantum itineris contendere coegit? Cic. Amer. 97: qu'est-ce qui le forçait à fournir une telle course en une seule nuit [faire un si long parcours]?    - in Italiam magnis itineribus contendit, Caes. BG. 1, 10, 3: il se porte vivement en Italie par grandes étapes. --- BG. 1, 7, 1; 4, 18, 2.    - [avec ad] BG. 2, 7, 3, etc...    - statim exanimatus ad aedes contendit, Cic. Verr. 1, 67: aussitôt il se hâte à perdre haleine vers la maison.    - avec inf.: Bibracte ire contendit, Caes. BG. 1, 23, 1: il se hâte d'aller à Bibracte. --- Caes. BG. 1, 10; Caes. BG. 4, 20.    - in provinciam reverti contendit, Caes. BG. 3, 6: il se hâta de retourner dans la province. --- Cic. Planc. 41, 97; Virg. En. 1, 158; Cic. Planc. 40, 96. [st1]8 [-] se mesurer, lutter, rivaliser.    - contendere cum aliquo, cum aliqua re: se mesurer avec qqn, avec qqch.    - Cic. Flacc. 5 ; Balb. 59 ; Mil. 68 ; Off. 1, 38 ; Nat. 3, 10, etc.    - contendere ingenio cum aliquo, Cic. Verr. 5, 174: rivaliser de talent avec qqn.    - contendere de aliqua re cum aliquo, Cic Sull. 83: lutter avec qqn pour qqch.    - contendere proelio, Caes. BG. 1, 48, 3: engager le combat (se mesurer dans un combat, combattre).    - contendere contra populum Romanum armis, Caes. BG. 2, 13, 3: se mesurer les armes à la main contre le peuple romain.    - contendere cum aliquo, Caes. BG. 1, 31, 6, etc.: se mesurer avec qqn.    - inter se de potentatu contendebant, Caes. BG. 1, 31, 4: ils luttaient entre eux pour la suprématie.    - contendere de honore, de dignitate, etc.: lutter pour les magistratures, pour les honneurs, etc. --- Cic. Mur. 21; Sull. 24, etc.    - poét. contendere alicui: rivaliser, lutter avec qqn.    - cf. Lucr. 3, 6 ; Prop. 1, 7, 3 ; 1, 14, 7 ; Sen. Nat. 1, 11, 2. [st1]9 [-] discuter.    - contendere cum aliquo de mittendis legatis, Caes. BC. 3, 90, 2: discuter avec qqn pour l'envoi d'une ambassade.
    * * *
    contendo, ĕre, tendi, tentum - tr. et intr. -    - voir contentus. - tr. - [st1]1 [-] tendre (avec force), raidir, bander (un arc).    - contendere tormenta telorum, Cic. Tusc. 2, 57: tendre les machines à lancer des traits.    - (fides) contenta nervis, Cic. Fin. 4, 75: (lyre) tendue au moyen de ses cordes.    - nervos contendere, Varr. L. 8, 63: tendre les muscles (faire effort). --- Cic. Fat. 21 ; Fam. 15, 14, 5.    - contendere vires, Lucr. 4, 989: tendre ses forces.    - ilia perpetuo risu contendere, Ov. A. A. 3, 285: se presser les côtes à cause d'un rire perpétuel.    - contendere animum in tales curas Ov. P. 1, 5, 11: tendre son esprit vers de telles occupations.    - qui cursum huc contendit suum, Plaut. Cist. 534: celui qui dirige vivement sa course ici. --- cf. Virg. En. 5, 834. [st1]2 [-] lancer [un trait, un javelot].    - Virg. En. 10, 521 ; Sil. 1, 323. [st1]3 [-] chercher à atteindre, à obtenir qqch, prétendre à.    - contendere honores, Varr. Men. 450: solliciter les charges.    - hic magistratus a populo summa ambitione contenditur, Cic. Verr. 2, 131: cette magistrature, on la sollicite du peuple avec les plus vives compétitions.    - cf. Cic. Lael. 39 ; Att. 1, 8, 10, etc.    - absol. contendere ab aliquo: solliciter qqn avec insistance.    - cf. Cic. Amer. 4 ; Planc. 12 ; Att. 6, 2, 10, etc.    - a me valde contendit de reditu in gratiam, Cic. Q. 3, 1, 15: il m'entreprend vivement pour une réconciliation.    - [avec ut, ne]:    - contendit ab eo, ut causam cognosceret, Cic. Verr. 1, 73: il le pressa d'instruire la cause.    - pro suo jure contendet, ne patiamini... Cic. Verr. 5, 2: comme c'est son droit, il vous demandera avec insistance de ne pas souffrir... Caes. BC. 3, 97, 1.    - [avec inf.]    - hoc non contendo... mutare animum, Cic. Q. 1, 1, 38: je ne prétends pas modifier un caractère.    - [avec prop. inf.] Vell. 2, 48, 1. [st1]4 [-] soutenir énergiquement, affirmer, prétendre.    - contendere aliquid: soutenir qqch. --- Cic. Off. 2, 71; Amer. 47, etc.    - contendere + prop. inf.: soutenir que.    - cf. Verr. 5, 19 ; Font. 1; Arch. 15 ; Sest. 107, etc.; Caes. BG. 6, 37, 7, etc.    - apud eos contendit falsa iis esse delata, Nep. Them. 7, 2: devant eux, il affirme qu'on leur a fait de faux rapports. [st1]5 [-] comparer.    - contendere leges, Cic. Inv. 2, 145: comparer les lois.    - contendere causas, Cic. Cat. 2, 25: comparer les partis en présence.    - contendere rem cum re, Cic. Agr. 2, 96 ; Inv. 2, 173: comparer une chose avec une autre.    - vetera et praesentia contendere, Tac. An. 13, 3: comparer le présent avec le passé.    - poét. avec dat. contendere rem rei, aliquem alicui. --- Lucil. 24 ; 277 ; Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. 160, 9; 419, 33. - intr. - [st1]6 [-] bander les ressorts, tendre son énergie, faire effort, se raidir.    - contendere lateribus, Cic. de Or. 1, 255: faire effort des poumons.    - contendere voce, Cic. Lig. 6, faire effort de la voix.    - contendere ad summam gloriam, Cic. Phil. 14, 32: tendre vers la gloire la plus haute.    - contendere ad ultimum animo, Cic. Mur. 65: tendre de toute son énergie vers le point le plus éloigné.    - avec inf. tranare contenderunt, Caes. BG. 1, 53, 2: ils s'efforcèrent de traverser à la nage.    - hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes. BG. 5, 21: il essaie d'attaquer ce lieu en deux endroits. --- Caes. BG. 3, 15; Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38.    - fugā salutem petere contenderunt, Caes. BG. 3, 15: ils cherchèrent leur salut dans la fuite.    - [avec ut, ne]:    - eos vidimus contendere ut... pervenirent, Cic. Verr. 5, 181: nous les avons vus s'efforcer de parvenir... Sest. 5 ; Phil. 9, 15, etc.    - remis contendit ut... Caes. BG. 5, 8, 2: il tente à force de rames de...    - ea ne fierent, contendit, Cic. Att. 12, 4, 2: il s'est opposé à cela de toutes ses forces.    - contende quaeso atque elabora, ut... Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42: travaillez, je vous prie, travaillez sans relâche à ce que...    - absol. vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem, Cic. Fl. 16, 38: j'élèverais la voix, je m'expliquerais avec toute la véhémence dont je serais capable.    - non posse oculo quantum contendere Lynceus, Hor. Ep. 1, 1, 28: ne pas avoir la vue perçante de Lyncée (*ne pas pouvoir fixer des yeux). [st1]7 [-] marcher vivement, faire diligence, se hâter.    - quae res eum nocte una tantum itineris contendere coegit? Cic. Amer. 97: qu'est-ce qui le forçait à fournir une telle course en une seule nuit [faire un si long parcours]?    - in Italiam magnis itineribus contendit, Caes. BG. 1, 10, 3: il se porte vivement en Italie par grandes étapes. --- BG. 1, 7, 1; 4, 18, 2.    - [avec ad] BG. 2, 7, 3, etc...    - statim exanimatus ad aedes contendit, Cic. Verr. 1, 67: aussitôt il se hâte à perdre haleine vers la maison.    - avec inf.: Bibracte ire contendit, Caes. BG. 1, 23, 1: il se hâte d'aller à Bibracte. --- Caes. BG. 1, 10; Caes. BG. 4, 20.    - in provinciam reverti contendit, Caes. BG. 3, 6: il se hâta de retourner dans la province. --- Cic. Planc. 41, 97; Virg. En. 1, 158; Cic. Planc. 40, 96. [st1]8 [-] se mesurer, lutter, rivaliser.    - contendere cum aliquo, cum aliqua re: se mesurer avec qqn, avec qqch.    - Cic. Flacc. 5 ; Balb. 59 ; Mil. 68 ; Off. 1, 38 ; Nat. 3, 10, etc.    - contendere ingenio cum aliquo, Cic. Verr. 5, 174: rivaliser de talent avec qqn.    - contendere de aliqua re cum aliquo, Cic Sull. 83: lutter avec qqn pour qqch.    - contendere proelio, Caes. BG. 1, 48, 3: engager le combat (se mesurer dans un combat, combattre).    - contendere contra populum Romanum armis, Caes. BG. 2, 13, 3: se mesurer les armes à la main contre le peuple romain.    - contendere cum aliquo, Caes. BG. 1, 31, 6, etc.: se mesurer avec qqn.    - inter se de potentatu contendebant, Caes. BG. 1, 31, 4: ils luttaient entre eux pour la suprématie.    - contendere de honore, de dignitate, etc.: lutter pour les magistratures, pour les honneurs, etc. --- Cic. Mur. 21; Sull. 24, etc.    - poét. contendere alicui: rivaliser, lutter avec qqn.    - cf. Lucr. 3, 6 ; Prop. 1, 7, 3 ; 1, 14, 7 ; Sen. Nat. 1, 11, 2. [st1]9 [-] discuter.    - contendere cum aliquo de mittendis legatis, Caes. BC. 3, 90, 2: discuter avec qqn pour l'envoi d'une ambassade.
    * * *
        Contendo, contendis, contendi, contensum et contentum, contendere. Tendre ou Estendre.
    \
        Contendere poplitem. Horat. Estendre, ou roidir bien fort le jarret.
    \
        Contendere vincla. Virgil. Estraindre, Serrer bien fort.
    \
        Contendere tormenta. Cic. Tendre, Bender comme un arc, ou arbaleste, ou semblable.
    \
        Contendere animum. Ouid. Employer la force de son esprit.
    \
        Contendere, proficisci. Caesar, Ad eos contendit. Il tire et va droict à eulx.
    \
        Contendere cursum aliquo. Plaut. Dresser sa course vers quelque lieu.
    \
        Contendere iter constitutum. Caesar. Aller le chemin qu'on a entreprins, Poursuyvre son chemin.
    \
        Contendit Romam. Sallust. Il va droict à Rome.
    \
        Contendere magnis itineribus in Italiam. Caesar. Aller à grandes journees droict en Italie.
    \
        In orbem diuersum fama contendere. Ouid. Aller par bruit et renommee jusques aux pais loingtains, Avoir grand bruit et renommee en loingtain pais.
    \
        Contendere agmen. Curt. Mener hastivement.
    \
        Contendere. Virgil. Tascher de tout son povoir.
    \
        Animo contendere. Cic. S'efforcer de tout son esprit.
    \
        Contendere omnibus neruis. Cic. S'efforcer de toute sa puissance, S'esvertuer.
    \
        Contendere neruos in re aliqua. Cic. Employer toute sa force.
    \
        Contendere rectis studiis ad magna. Cic. Tascher de parvenir à grande chose.
    \
        Frustra contendere. Virgil. S'efforcer en vain.
    \
        Contendere aliquid ab aliquo. Cic. Presser aucun de quelque chose, Luy demander affectueusement, Insister merveilleusement.
    \
        Omni studio a te mi Brute contendo, vt Ciceronem meum ne dimittas. Cic. Je te requiers le plus affectueusement que je puis, que, etc.
    \
        Quantum potero, voce contendam, vt hoc Pop. Rom. exaudiat. Cic. Je crieray tant que je pourray.
    \
        Vt Asclepiades contendit. Cels. Comme Asclepiades dit et afferme, ou Defend et soustient, ou Contend.
    \
        Contendere, Certure: vt Contendere aduersus aliquem. Cic. Se debatre contre aucun, Contendre, Estriver.
    \
        Contendunt verbis inter se, non pugnis. Cic. Ils estrivent.
    \
        Si causa cum causa contenderet. Cic. S'il n'estoit question que de regarder le merite des causes.
    \
        Contendere ciuiliter. Cic. Avoir different et contention avec aucun et le desmesler par justice, comme doibvent faire citoyens les uns avec les autres.
    \
        Nec cedere vult, nec contendere. Quintil. Il ne veult ne plaider ne payer. Bud.
    \
        Contendere de honore. Cic. Estre en debat ou different de l'honneur.
    \
        Contendere bello cum aliquo. Virgil. Quand deux s'entrefont la guerre. \ Cursu contendere. Ouid. A qui courra le mieulx.
    \
        Contendere summo iure. Cic. Traicter aucun en justice et à la rigueur.
    \
        Contendere iurgio cum aliquo. Cic. Tanser à aucun, Estriver contre aucun.
    \
        Lite de re aliqua contendere. Quintil. Plaider pour quelque chose.
    \
        Ludo contendere cum aliquo. Virgil. Jouer à luy ou contre luy.
    \
        Marte contendere. Virgil. Combatre.
    \
        Contendere muneribus cum aliquo. Martial. A qui fera plus de dons et de presens.
    \
        Pedibus contendere cum aliquo. Ouid. A qui courra le plus viste.
    \
        Pignore aliquo contendere. Catul. Gager, Faire gageure.
    \
        Sacramento contendere. Cic. Faire gageure judiciaire à l'encontre d'aucun à la facon ancienne.
    \
        Verbis contendere. Ouid. Estriver de parolles.
    \
        Contendere omnia. Cic. Ne laisser rien passer sur quoy on ne s'arreste et qu'on ne debatte.
    \
        Contendere duos. Tacit. Les mettre teste à teste l'un contre l'autre à qui gaignera la victoire.
    \
        Contendere rem aliquam cum alia. Apuleius. Comparer une chose à l'autre, Faire comparaison d'une chose à l'autre.
    \
        Magistratus a populo summa ambitione contenditur. Cic. L'office est demandé au peuple par grande brigue.

    Dictionarium latinogallicum > contendo

  • 13 ile

    īle, is и īleum (īlium), ī, преим. pl. īlia, ium n.
    брюшная полость, живот CC, CA etc., иногда Ctl половые органы; у животных внутренности, кишки, потроха H, M, J
    ilia ducere H (trahere PM) — задыхаться от усталости, пыхтеть

    Латинско-русский словарь > ile

  • 14 rumpo

    rumpo, rūpī, ruptum, ere (Wz. reup, rup, brechen, reißen, altind. rópayati, er bricht ab, rōpam, Loch), brechen, zerbrechen, zerreißen, zerteilen, gewaltsam trennen, -öffnen, zersprengen, I) eig.: A) im allg.: a) übh.: vincula carceris, vincula alcis, Cic.: catenas, Hor.: pontem, abbrechen, Liv.: arcum, Phaedr.: vestes, Ov.: tenues vestes a pectore, Ov.: funem ab litore, Verg.: linum ruptum aut turbata cera, Quint. – praecordia ferro, durchbohren, Ov.: guttura cultro, durchschneiden, Ov.: ebenso colla securi, Ov. – nodos et vincula linea (mit dem Pfeil) zerschießen, Verg. – adamantem, sprengen, Plin.: nubem, zerteilen, spalten, Lucr. – ruperunt horrea messes, machten bersten (vor Fülle), Verg.: cantu rumpent arbusta cicadae, werden so zirpen, daß die Bäume bersten, Verg. – Passiv rumpi = brechen, aufbrechen, platzen, reißen, bersten, zerspringen u. dgl., vesica rumpitur, Cels.: inflatas rumpi vesiculas, Cic.: usque dum (calcaria, Hahnensporen) rumpantur, Varro: tofi gelu rumpuntur, Plin.: ruptus mons terrae motu, Plin.: ruptum caelum, Sil. – b) am Körper etw. brechen, zerreißen, sprengen, zersprengen, bersten machen, übh. verletzen, beschädigen, ramices, Plaut. u. Varro fr. (s. rāmex): membrum, Cato: alcis ilia, Catull.: Iarbitam, Hor.: exiguam ranam, Mart.: alqm ambulando, fast zu Tode hetzen, ganz abhetzen, Ter.: u. so bovem, Plin.: leporem forti equo, Mart.: si quis rumpet occīdetve, verletzt, Carm. vet. b. Liv.: u. so oft r. asqm = verletzen, beschädigen, bei den ICt. – sich selbst, rumpe miser tensum iecur, sprenge (v. einem Schreihalse), Iuven.: ramices suas od. se alcis causā, sich im Leibe zerreißen, Plaut.: ebenso me rupi causā currendo tuā, Plaut. – u. Passiv rumpi medial = bersten, rumpantur ut ilia Codro, Verg.: u. v. der Pers. selbst, risu clandestino rumpier, bersten, Afran. com. fr.: cantando rumpitur anguis, Verg.: rumpi invidiā (vor N.), Mart.: miser rumperis et latras, schreist dich (fast) zu Tode, zerschreist dich, Hor.: ut licentiā audacium, quā ante rumpebar, nunc ne movear quidem, hätte bersten mögen (vor Ärger), Cic.: u. so rumpantur iniqui, Prop. u. Mart.: rumpi (bersten vor Ärger) m. folg. Acc. u. Infin., non rumperetur supra cineres Cn. Pompei constitui Seianum? Sen. ad Marc. 22, 5. – c) sprengen, zersprengen, durchbrechen, α) = eine Menschenmenge auseinandertreiben, als milit. t. t., ordines, mediam aciem, Liv.: rapido cursu media agmina, Verg.: misso proelia equo (von Decius), Prop. – β) (poet.) durch eine Örtlichkeit sich einen Weg bahnen, Alpes, Sil.: iuga, Val. Flacc. – d) poet. übtr.: unde tibi reditum certo subtemine Parcae rupere, abgeschnitten, Hor. epod. 13, 15. – B) prägn.: 1) brechen machen, durchbrechen, bahnen, eröffnen, öffnen, ferro per hostes viam, Verg.: eo cuneo viam, Liv.: viam igne, Stat.: iter ferro, Sil.: aditus, Verg.: parvos hiatus, Sil. – 2) hervorbrechen lassen, a) übh.: fontem, Ov. met. 5, 257. – öfter refl. se rumpere u. medial rumpi, hervorbrechen, tantus se nubibus imber ruperat, Verg.: inter nubila sese rumpent radii, Verg.: amnes rumpuntur fontibus, Verg.: rupto turbine, hervorgebrochen, Verg. u. Petron. Vgl. übh. Goßrau Verg. Aen. 2, 416. – b) einen Ton usw. aus sich = ertönen-, hören lassen, unser ausbrechen in usw., has voces, Verg.; vgl. non exsilio fratrum ruptā voce, zu einem Laute vermocht, Tac.: questus, Verg.: querellas, Lucan.: gemitum, Sil. – II) bildl., brechen, a) brechen = verletzen, vernichten, aufheben, vereiteln, foedera, Cic. u.a.: sacramenti religionem, Liv.: fidem indutiarum, pacis, Liv.: pacem, Eutr.: ius gentium, Liv.: edicta, Hor.: leges, Lucan.: pactum, Gell.: proposita, Vell.: imperium, den Gehorsam aufkündigen (v. Soldaten), Curt. u. Tac., od. das Gebot (den Befehl) übertreten, Tac.: testamentum, Cic.: nuptias, Hor.: societatem fidei atque amicitiae per scelus, Liv.: condiciones pacis, Vell.: fata aspera, Verg.: fati necessitatem humanis consiliis, vereiteln, Liv.: rumpere et finire vitam, v. den Parzen (Ggstz. ordiri u. contexere), Lact. – b) brechen = unterbrechen, stören, abbrechen, visum, Cic.: somnum, Verg. u. Lucan.: sacra, Verg.: novissima verba, Ov.: silentium, Plin. ep.: tandem obstinatum silentium, Curt.: hoc iterum sermone silentia, Ov.: alta silentia verbis, Verg.: si quando pietas nostra silentium rumpit, Plin. pan.: taciturnitatem, Tac.: ut quidam patientiam rumperent, einigen die Geduld brach, Suet.: rumpe moras, Verg.: rumpe iam moras, Plin. ep. – / arch. Perf.-Form rupsit = ruperit, XII tabb. 8, 2. p. 141 Schoell: vulg. Infin. Perf. rumpisse, Avian. fab. 25, 13: parag. Infin. Präs. Pass. rumpier, Afran. com. 127.

    lateinisch-deutsches > rumpo

  • 15 rumpo

    rumpo, rūpī, ruptum, ere (Wz. reup, rup, brechen, reißen, altind. rуpayati, er bricht ab, rōpam, Loch), brechen, zerbrechen, zerreißen, zerteilen, gewaltsam trennen, -öffnen, zersprengen, I) eig.: A) im allg.: a) übh.: vincula carceris, vincula alcis, Cic.: catenas, Hor.: pontem, abbrechen, Liv.: arcum, Phaedr.: vestes, Ov.: tenues vestes a pectore, Ov.: funem ab litore, Verg.: linum ruptum aut turbata cera, Quint. – praecordia ferro, durchbohren, Ov.: guttura cultro, durchschneiden, Ov.: ebenso colla securi, Ov. – nodos et vincula linea (mit dem Pfeil) zerschießen, Verg. – adamantem, sprengen, Plin.: nubem, zerteilen, spalten, Lucr. – ruperunt horrea messes, machten bersten (vor Fülle), Verg.: cantu rumpent arbusta cicadae, werden so zirpen, daß die Bäume bersten, Verg. – Passiv rumpi = brechen, aufbrechen, platzen, reißen, bersten, zerspringen u. dgl., vesica rumpitur, Cels.: inflatas rumpi vesiculas, Cic.: usque dum (calcaria, Hahnensporen) rumpantur, Varro: tofi gelu rumpuntur, Plin.: ruptus mons terrae motu, Plin.: ruptum caelum, Sil. – b) am Körper etw. brechen, zerreißen, sprengen, zersprengen, bersten machen, übh. verletzen, beschädigen, ramices, Plaut. u. Varro fr. (s. ramex): membrum, Cato: alcis ilia, Catull.: Iarbitam, Hor.: exiguam ranam, Mart.: alqm ambulando, fast zu Tode hetzen, ganz abhet-
    ————
    zen, Ter.: u. so bovem, Plin.: leporem forti equo, Mart.: si quis rumpet occīdetve, verletzt, Carm. vet. b. Liv.: u. so oft r. asqm = verletzen, beschädigen, bei den ICt. – sich selbst, rumpe miser tensum iecur, sprenge (v. einem Schreihalse), Iuven.: ramices suas od. se alcis causā, sich im Leibe zerreißen, Plaut.: ebenso me rupi causā currendo tuā, Plaut. – u. Passiv rumpi medial = bersten, rumpantur ut ilia Codro, Verg.: u. v. der Pers. selbst, risu clandestino rumpier, bersten, Afran. com. fr.: cantando rumpitur anguis, Verg.: rumpi invidiā (vor N.), Mart.: miser rumperis et latras, schreist dich (fast) zu Tode, zerschreist dich, Hor.: ut licentiā audacium, quā ante rumpebar, nunc ne movear quidem, hätte bersten mögen (vor Ärger), Cic.: u. so rumpantur iniqui, Prop. u. Mart.: rumpi (bersten vor Ärger) m. folg. Acc. u. Infin., non rumperetur supra cineres Cn. Pompei constitui Seianum? Sen. ad Marc. 22, 5. – c) sprengen, zersprengen, durchbrechen, α) = eine Menschenmenge auseinandertreiben, als milit. t. t., ordines, mediam aciem, Liv.: rapido cursu media agmina, Verg.: misso proelia equo (von Decius), Prop. – β) (poet.) durch eine Örtlichkeit sich einen Weg bahnen, Alpes, Sil.: iuga, Val. Flacc. – d) poet. übtr.: unde tibi reditum certo subtemine Parcae rupere, abgeschnitten, Hor. epod. 13, 15. – B) prägn.: 1) brechen machen, durchbrechen, bahnen, eröffnen, öffnen, ferro per
    ————
    hostes viam, Verg.: eo cuneo viam, Liv.: viam igne, Stat.: iter ferro, Sil.: aditus, Verg.: parvos hiatus, Sil. – 2) hervorbrechen lassen, a) übh.: fontem, Ov. met. 5, 257. – öfter refl. se rumpere u. medial rumpi, hervorbrechen, tantus se nubibus imber ruperat, Verg.: inter nubila sese rumpent radii, Verg.: amnes rumpuntur fontibus, Verg.: rupto turbine, hervorgebrochen, Verg. u. Petron. Vgl. übh. Goßrau Verg. Aen. 2, 416. – b) einen Ton usw. aus sich = ertönen-, hören lassen, unser ausbrechen in usw., has voces, Verg.; vgl. non exsilio fratrum ruptā voce, zu einem Laute vermocht, Tac.: questus, Verg.: querellas, Lucan.: gemitum, Sil. – II) bildl., brechen, a) brechen = verletzen, vernichten, aufheben, vereiteln, foedera, Cic. u.a.: sacramenti religionem, Liv.: fidem indutiarum, pacis, Liv.: pacem, Eutr.: ius gentium, Liv.: edicta, Hor.: leges, Lucan.: pactum, Gell.: proposita, Vell.: imperium, den Gehorsam aufkündigen (v. Soldaten), Curt. u. Tac., od. das Gebot (den Befehl) übertreten, Tac.: testamentum, Cic.: nuptias, Hor.: societatem fidei atque amicitiae per scelus, Liv.: condiciones pacis, Vell.: fata aspera, Verg.: fati necessitatem humanis consiliis, vereiteln, Liv.: rumpere et finire vitam, v. den Parzen (Ggstz. ordiri u. contexere), Lact. – b) brechen = unterbrechen, stören, abbrechen, visum, Cic.: somnum, Verg. u. Lucan.: sacra, Verg.: novissima verba, Ov.: silentium, Plin.
    ————
    ep.: tandem obstinatum silentium, Curt.: hoc iterum sermone silentia, Ov.: alta silentia verbis, Verg.: si quando pietas nostra silentium rumpit, Plin. pan.: taciturnitatem, Tac.: ut quidam patientiam rumperent, einigen die Geduld brach, Suet.: rumpe moras, Verg.: rumpe iam moras, Plin. ep. – arch. Perf.- Form rupsit = ruperit, XII tabb. 8, 2. p. 141 Schoell: vulg. Infin. Perf. rumpisse, Avian. fab. 25, 13: parag. Infin. Präs. Pass. rumpier, Afran. com. 127.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > rumpo

  • 16 dissolvo

    dis-solvo, solvī, solūtum, ere
    1) развязывать ( nodum Lcr); распускать ( comas Tib)
    2) рассеивать (nubila solis calore Lcr, tenebras luce Vr); прогонять ( frigus H)
    3) расшатывать ( navem Ph); разрушать ( pontem Nep)
    4) расторгать, прекращать (amicitiam, societatem C); отменять (leges, acta Caesaris C)
    6) разлагать ( corpora Lcr); растопить ( glaciem Lcr); плавить ( aes Lcr); растворять (fel aquā dissolutum PM)
    9) разрознить, разбросать ( scopas C)
    11) опровергать (crimina, criminationem C)
    12) (раз)решать (interrogationes C; quaestiones Spart)
    13) освобождать (aliquem Pl; se Ter)
    15) уплачивать ( pecuniam alicui C); оплатить (aes alienum C)
    16) ослаблять, смягчать ( severitatem C)
    17) снимать, устранять (cuncta mala Sl; dolorem capitis PM)

    Латинско-русский словарь > dissolvo

  • 17 rumpo

    rumpo, rūpi, ruptum ( inf. paragog. rumpier, Afran. Com. 127), 3, v. a. [root rup], to break, burst, tear, rend, rive, rupture; to break asunder, burst in pieces, force open, etc. (very freq. and class.; a favorite word of the Aug. poets; cf. frango).
    I.
    Lit.: SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Lex XII. Tab. ap. Fest. S. V. TALIO, p. 274; and ap. Gell. 20, 1, 14; cf. Cato ap. Prisc. p. 710 P.:

    vincula,

    Lucr. 3, 83; Cic. Cat. 4, 4, 8; id. Tusc. 1, 30, 74; Prop. 4, 10, 4; Verg. A. 10, 233 al.:

    catenas,

    Prop. 3, 13, 11; Hor. S. 2, 7, 70; Ov. Am. 3, 11, 3:

    frena pudoris,

    Prop. 4, 18, 3:

    obstantia claustra,

    Hor. Ep. 1, 14, 9:

    teretes plagas (aper),

    id. C. 1, 1, 28:

    pontem,

    to break down, Liv. 7, 9; cf.:

    rupti torrentibus pontes,

    Quint. 2, 13, 16:

    montem aceto (Hannibal),

    Juv. 10, 153:

    Alpes,

    Sil. 11, 135:

    arcum,

    Phaedr. 3, 14, 10:

    plumbum (aqua),

    Hor. Ep. 1, 10, 20:

    carinam (sinus Noto remugiens),

    id. Epod. 10, 20:

    tenta cubilia tectaque,

    id. ib. 12, 12:

    vestes,

    Ov. M. 6, 131; cf.:

    tenues a pectore vestes,

    id. A. A. 3, 707:

    sinus pariterque capillos,

    id. M. 10, 722:

    linum ruptum aut turbata cera,

    Quint. 12, 8, 13:

    praecordia ferro,

    to penetrate, Ov. M. 6, 251; 5, 36; cf.:

    guttura cultro,

    to cut, id. ib. 15, 465:

    colla securi,

    id. ib. 12, 249:

    nubem (vis venti),

    to sunder, rive, Lucr. 6, 432:

    fulmen nubes rumpit,

    Sen. Q. N. 2, 58, 1:

    spiritus rumpit nubes,

    id. ib. 2, 54, 3:

    ruptae nubes et in pronum solutae,

    id. ib. 5, 12, 1:

    caelum,

    Sil. 3, 196:

    polum,

    id. 1, 135: turbo ruptus, breaking or bursting forth, Verg. A. 2, 416 et saep.:

    tuā causā rupi ramices,

    burst, ruptured, Plaut. Merc. 1, 2, 30:

    suos ramices,

    id. Poen. 3, 1, 37:

    inflatas vesiculas,

    Cic. Div. 2, 14, 33:

    pectora fremitu (leones),

    Lucr. 3, 297:

    illius immensae ruperunt horrea messes,

    filled to repletion, Verg. G. 1, 49; Col. 10, 307:

    frugibus rupta congestis horrea,

    Sid. 1, 6:

    ilia,

    Cat. 11, 20; 80, 7; Verg. E. 7, 26; cf. with a personal object:

    rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua, Dum, etc.,

    Hor. Ep. 1, 19, 15.—Esp. reflexively, to burst or split one ' s self, to burst, split, etc.:

    me rupi causā currendo tuā,

    Plaut. Merc. 1, 2, 43; id. Capt. prol. 14; Lucil. ap. Non. 88, 11; 382, 23:

    ut me ambulando rumperet,

    Ter. Hec. 3, 4, 21:

    non, si te ruperis, Par eris,

    Hor. S. 2, 3, 319.— Mid.: ego misera risu clandestino rumpier, to burst, split, Afran. ap. Non. 382, 21 (Com. Rel. p. 154 Rib.); so,

    frigidus in pratis cantando rumpitur anguis,

    Verg. E. 8, 71:

    quā (licentiā audacium) ante rumpebar, nunc ne movear quidem,

    could have burst, Cic. Q. Fr. 3, 9, 1:

    et inflatas rumpi vesiculas,

    id. Div. 2, 14, 33; cf.:

    rumpantur iniqui, Vicimus,

    Prop. 1, 8, 27:

    miser Rumperis (sc. irā) et latras,

    Hor. S. 1, 3, 136: rumpere viam, iter, etc., to force a passage, make one ' s way by force: ferro rumpenda per hostes Est via, a passage must be burst or forced through, Verg. A. 10, 372; cf.:

    eo nisi corporibus armisque rupere cuneo viam,

    Liv. 2, 50:

    rupta via,

    Quint. 9, 4, 63:

    viam igne,

    Stat. Th. 8, 469:

    iter ferro,

    Sil. 4, 196 (with reserare viam);

    15, 782: Alpes,

    id. 11, 135:

    rupto sonuit sacer aequore Titan,

    Val. Fl. 2, 37:

    cursus,

    id. ib. 1, 3; Sil. 7, 568 et saep.:

    rumpere media agmina,

    to burst through, break through, Verg. A. 12, 683; cf.:

    proelia misso equo,

    Prop. 3, 11, 64 (4, 10, 62):

    ruptā mersum caput obruit undā,

    Ov. M. 11, 569:

    mediam aciem,

    Liv. 26, 5:

    pugnantibus acies rumpenda,

    Just. 1, 6, 11:

    ordines,

    Liv. 6, 13:

    aditus,

    Verg. A. 2, 494:

    parvos hiatus,

    Sil. 5, 616:

    fontem,

    to break open, cause to break forth, Ov. M. 5, 257:

    fontes abyssae magnae,

    Vulg. Gen. 7, 11: se rumpere, to break out, burst forth ( = erumpere):

    ubi sub lucem densa inter nubila sese Diversi rumpent radii,

    Verg. G. 1, 446:

    tantus se nubibus imber Ruperat,

    id. A. 11, 548:

    unde altus primum se erumpit Enipeus,

    id. G. 4, 368; so,

    rumpi, in mid. force: dum amnes ulli rumpuntur fontibus,

    id. ib. 3, 428:

    alicui reditum,

    to cut off, Hor. Epod. 13, 15.— Absol.: offendit, fregit, rumpit, icit poculo, wounds, Afran. ap. Non. 124, 6 (Com. Rel. p. 173 Rib.); so, si quis rumpet occidetve insciens ne fraus esto, an ancient form of rogation in Liv. 22, 10, 5; cf. Dig. 9, 2, 27, § 17. —
    II.
    Trop., to break, violate, destroy, annul, make void, interrupt, etc.:

    hunc quisquam... foedera scientem neglexisse, violasse, rupisse dicere audebit?

    Cic. Balb. 5, 13; so,

    foedera,

    Lucr. 2, 254; Auct. Her. 4, 14, 20; Liv. 9, 1; 21, 10; Hor. Ep. 1, 3, 35:

    foedus,

    Liv. 3, 25, 5; 42, 40, 3:

    imperium,

    Curt. 10, 2, 15; Tac. A. 13, 36; id. H. 3, 19:

    sacramenti religionem,

    Liv. 28, 27:

    reverentiam sacramenti,

    Tac. H. 1, 12:

    fidem induciarum, pacis, etc.,

    Liv. 9, 40 fin.; 24, 29; Verg. G. 4, 213; Flor. 4, 2, 16:

    jus gentium,

    Liv. 4, 17:

    hostium jus et sacra legationis et fas gentium,

    Tac. A. 1, 42:

    rogationes vos rogatas rumpitis,

    Plaut. Curc. 4, 2, 24:

    edicta,

    Hor. C. 4, 15, 22:

    decreta,

    Ov. M. 15, 780:

    leges,

    Luc. 4, 175:

    constat, agnascendo rumpi testamentum,

    is made void, Cic. de Or. 1, 57, 241; cf.:

    jura testamentorum ruptorum aut ratorum,

    id. ib. 1, 38, 173:

    nuptias,

    Hor. C. 1, 15, 7:

    amores,

    Verg. A. 4, 292:

    condiciones pacis,

    Vell. 2, 48, 5:

    obsequium,

    Suet. Galb. 16:

    fata aspera,

    Verg. A. 6, 882:

    fati necessitatem humanis consiliis,

    Liv. 1, 42:

    ne me e somno excitetis et rumpatis visum,

    break in upon, interrupt, Cic. Rep. 6, 12, 12; so,

    somnum,

    Verg. A. 7, 458; cf. Sen. Ep. 51, 12:

    sacra,

    Verg. A. 8, 110:

    carmina,

    Tib. 2, 3, 20:

    novissima verba,

    Ov. A. A. 1, 539:

    ut vero amplexus fessi rupere supremos,

    Val. Fl. 5, 32:

    strepitu silentia rumpi,

    Lucr. 4, 583:

    silentia (verbis),

    Verg. A. 10, 64; Ov. M. 1, 208; 11, 598; Hor. Epod. 5, 85; Val. Fl. 3, 509; Plin. Pan. 55, 4:

    diutinum silentium,

    App. M. 10, p. 239, 14:

    taciturnitatem,

    Tac. A. 1, 74:

    patientiam,

    Suet. Tib. 24:

    en age, segnes Rumpe moras,

    break off, end delay, Verg. G. 3, 43; so,

    rumpe moras,

    id. A. 4, 569; 9, 13; Ov. M. 15, 583 Bach, N. cr.; Val. Fl. 1, 306; Mart. 2, 64, 9; Plin. Ep. 5, 11, 2; cf.:

    rumpunt moras,

    Luc. 1, 264:

    otia,

    Verg. A. 6, 813.— Poet.: rumpit has imo pectore voces, breaks forth, breaks out in, gives vent to, utters, etc., Verg. A. 11, 377; so,

    vocem,

    id. ib. 2, 129; 3, 246; Sil. 8, 301; Tac. A. 6, 20:

    questus,

    Verg. A. 4, 553; Claud. Rapt. Pros. 2, 249:

    gemitum,

    Sil. 4, 458.

    Lewis & Short latin dictionary > rumpo

См. также в других словарях:

  • Risu dissolvit ilia. — См. Помирать со смеху …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • помирать со смеху — (хохотать до надсаду) Ср. Мне все дают взаймы, сколько угодно. Оригиналы страшные, от смеху ты бы умер. Гоголь. Ревизор. 5, 8. Письмо Хлестакова к Тряпичкину. Ср. Sterben, sich den Bauch halten ( vor Lachen). Ср. Risu dissolvit ilia. Со смеху… …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона

  • Помирать со смеху — Помирать со смѣху (хохотать до надсаду). Ср. Мнѣ всѣ даютъ въ займы, сколько угодно. Оригиналы страшные, отъ смѣху ты бы умеръ. Гоголь. Ревизоръ. 5, 8. Письмо Хлестакова къ Тряпичкину. Ср. Sterben, sich den Bauch halten ( vor Lachen). Ср. Risu… …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»